شاهکار زبان تورکی

زبان ترکی را شاهکار زبان معرفی کرده اند  که برای ساخت آن از فرمولهای بسیار پیچیده ای استفاده شده است. هم اینک زبان ترکی در بیشتر پروژه های بین المللی جا باز کرده است. به مطالب زیر که برگرفته از مجله ی New science چاپ آمریکا و مجله ی International Languages 

چاپ آلمان است، توجه نمایید:

-   کلیه ی ماهواره های هواشناسی و نظامی اطلاعات خود را به زبانهای انگلیسی، فرانسوی و ترکی به پایگاههای زمینی ارسال می کنند.

-   پیچیده ترین سیستم عامل کامپیوتریos2/8 و معمولی ترین windows زبان ترکی را به عنوان استاندارد پایه ی فنوتیکی قرار داده اند.

-   کلیه ی اطلاعات ارسالی از رادارهای جهان به 3 زبان انگلیسی، فرانسوی و ترکی علایم پخش می کنند.

-   کلیه ی سیسستم های ایونیکی و الکترونیکی هواپیماهای تجاری از سال 1996 به 3 زبان انگلیسی، فرانسوی و ترکی در کارخانه ی بوئینگ آمریکا مجهز می شوند.

-   کلیه ی سیستم ها و سامانه های جنگنده ی قرن 21 "جی- اس- اف" که به تعداد هفت هزار فروند در حال تولید است، به 2 زبان انگلیسی و ترکی طراحی شده اند.

همه ی این مطالب نشان دهنده ی استاندارد بودن و بین المللی شدن و اهمیت ژئوپولیتیکی زبان ترکی است.

 زبان ترکی با در نظر گرفتن تمام وجوه به عنوان سومین زبان زنده ی دنیا شناخته شده است، طی یک دستورالعمل اجرایی در تاریخ مه 1992 رسما از طریق همین موسسات به سازمان بین المللی یونسکو اعلام شده که زبان ترکی در کلیه ی دانشگاهها و دبیرستانهای اروپا و آمریکا جزو درسهای رسمی شود و این مسئله هم اکنون در کلیه ی دانشگاههای اروپا و دانشگاههای مطرح آمریکا اجرا شده و دومین زبانی است که در حال تهیه ی تافل مهندسی دانشگاهی برای آن هستند.

ترکان سرآمد ادبیات حماسی در تمام ملل

در دنیا حدود 40 ملت دارای ادبیات حماسی هستند که ترکان سرآمد تمام این ملل می باشند ،

بطوریکه ترکان حماسه هایی از قبیل ماناس متعلق به ترکان قرقیز ، آلپامیش متعلق به ترکان قزاقی ، اوغوزنامه و دده قورقود و کوراوغلی متعلق به ترکان اوغوز و اویغور را خلق کرده اند که سرآمد دیگر ملل حماسه ساز جهان هستند .

برای روشن تر شدن موضوع حماسه های ماناس ، مهابهاراتای هندی ها و شاهنامه را باهم مقایسه می کنیم .

منظومه ی ماناس مبارزه ی ماناس قهرمان ترکان را با چینی ها و مغولان را در بر می گیرد که حداقل دارای 1000.000 بیت می باشد 

درحالی که مهابراتا که به سانسکریت هندکی نوشته شده حداکثر دارای 440.000 بیت است و شاهنامه ی فردوسی فقط حداکثر 60.000 بیت را در بر می گیرد .

حال اگر یک مقایسه ی دو دو تا چهارتا داشته باشیم خواهیم دید که منظومه ی ماناس که حداقل ابیات آن در نظر گرفته شده است 5/2 برابر منظومه ی مهاباراتا و 17 برابر شاهنامه است ، لازم به ذکر است که ماناس فقط یکی از حماسه هاس ترکان می باشد . 

بس یاشاسین آذربایجان اوغولاری

جملات بزرگان تاریخ جهان درباره تورکها :

مورخ فرانسویAlbert Sorel
دردنیا دو مجهول وجود دارد،
یکی قطب ها و دیگری تورکها

فیلسوف چکCOMENIUS:
تورکها ملت قهرمانی هستند که
هیچ وقت به دوستان خود زیانی نمی رسانند.
تورکها، دستی را که فشرده است،
ول نکرده، قول خود را فراموش نکرده و در روزهای سخت دوستان خویش را تنها نمی گذارد.
دست دوستی دادن به چنین ملتی،
باعث می شود تا از پس هر سختی در دنیا برآیید.

شاعر و رمان نویس ایتالیاییEdmondo De AMICIS:
صفات انسانی تورکها،
غیرقابل انکار می باشد.
از جمله این صفات،
قدردانی ترکان در برابر حتی یک کار عادی و پیش پا افتاده است.
مهمان نوازی، حیوان دوستی و احترام به درگذشتگان،
از دیگر صفات مثبت تورکها می باشد.

فیلسوف فرانسویGelland
یادگیری زبان ترکی برای من،
سعادتی محسوب می گردد.
چرا که برای ارتباط واقعی با یک تورک،
بایستی به زبان تورکی مسلط باشی.
مترجم همانند پرده ای است که نور را می پوشاند.

مورخ آلمانیHammer:
تاریخ از تورکها، چیزهای زیادی یاد گرفته است.
آثار زیادی از تورکها به جای مانده است که
هر کدام زینت مدنیت انسانی محسوب میگردند.

فرمانده روسCharnayev:
تورکها علاوه بر جسارت بیکران خود،
صاحب نبوغ اراده شکنی می باشند.
تورکها با این نبوغ فتوحات خود را انجام داده،
مدنیت ها تشکیل داده و به تاریخ بشریت خدمت نموده اند.
در اصل بدون چنین نبوغی حکمرانی بر نصف اروپا برای قرن ها امکانپذیر نبود.

ژنرال پروس-آلمانHelmuth Karl Bernhard von Moltke
تورکها نمونه بارز یک ملت جنگجو می باشند.
تورکها چنان با سلاح آشنا هستند که
یک کشاورز با داس و یک کاتب با قلم.
تورکها چنان می نشینند که انگار بر روی اسب هستند و
چنان قدم بر می دارند که انگار در حال شناسایی دشمن هستند.

  فرمانده آلمانیMulman:
هیچ سربازی مثل سرباز تورک،
با خنده از مرگ استقبال نمی کند.
کافیست فرماندهی لایق داشته باشند تا دنیا را تسخیر کنند.

  فیلسوف آلمانیKayzerling:
تورکها بی تردید اربابان واقعی تاریخ  اروپا و اسیا بوده اند.

✔ اسم شهرهایمان را درست بخوانیم

اسم شهرهای"دوبله فارسی " شده
از  اقدامات شونیسم فارس که با سرکار آمدن دیکتاتوری رضا خان پلانی آغاز شد. ناﻣﻬﺎﯼ ﺗﻮﺭﮐﯽ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﮐﻮﻩﻫﺎ ﻭ
ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ تغییر یافت
ﺍورمو -رضائیه← ارومیه.تلفظ درست اورمیه یا اورمو
 اوچ نووا(اوشنو) = اشنویه
خانا← پیرانشهر
سویوق بولاغ ← مهاباد
بئی کندی← بوکان
صائین قالا← شاهین دژ
ساری داش← سردشت
تیکان تپه= تکاب
هشترود ← سراسکند
قارا داغ ← ارسباران
خیاو← مشگین شهر
توفارقان←آذرشهر
ملک کندی← ملکان ملک
سولدوز ← نقده
ﺑﺎﺵ ﺳﻮﻣﺎ ← ﺻﻮﻣﻌﻪ ﻋﻠﯿﺎ
ﺁﺷﺎﻏﯽ ﺳﻮﻣﺎ ← ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺳﻔﻠﯽ
ﺳﺌﯿﻮﺍﻥ ← ﺳﮕﺒﺎﻥ
ﻛﺌﭽﯽ ﻗﯿﺮﺍﻥ ← ﺑﺰﻛﺶ
ﺑﯿﻦ ﮔﻮﻝ ← ﻫﺰﺍﺭﺑﺮﻛﻪ
ﻣﻮﺗﺎﻟﻠﯿﻖ ← ﻣﺘﻌﻠﻖ
ﺟﻮﻭﻩ ﺕ ← ﺟﻮﺑﻨﺪ
ﻛﻮﺷﻚ ﺳﺎﺭﺍﯼ ← ﻛﺸﻚ ﺳﺮﺍﯼ

✏ دیلیمین ساغلیـغــینا

دیلیمین ساغلیـغــینا،شعــــریمی گویا ائله دیم
قــان وئریپ یاغمالانیپ،جانــیمی دریـا ائله دیم
فلـکین حیله سین آلدئـم بو دیلین بوزماسیــنا
هونرین جیلــوه سینی شعـرایله دونیا ائله دیم
دولاشـیر سینه لـر ایــچره بو گؤزل کولتورومـــوز
مِی ایچیپ دیر بو دیلیم،هر یئری صهبا ائله دیم
جان وئــریپ آتـمارام آمما بــو دییارین نفــسین
نه گؤزل دیر بو دیلین شعـری کی ایبقا ائله دیم
ائتمه درویشه ظولوم،تحفـه سی یاپراق بو غزل
اوخو جان بول،بــو دیلی معجیـــزه معــنا ائله دیم
هـر زامان غـم سیپاهین جایدیررام بیـر سوزومه
گلـمه،من تورکم امیــــر،محشـــری برپا ائله دیم
چیـرپینیر توپـــراغیم اوزره،بو کــونول اولمیه جک
قان کیمین تـورکی داماردا،جانــئ دریـا ائله دیم

Dilimin Sağlığına
Dilimin Sağlığına, Şe'rimi Quya Elədim
Qan Verip Yağmalanıb, Canımı Dərya Elədim
Fələkin Hiləsin Aldım Bu Dilin Pozmasına
Hünərin Cilvəsini Şe'rilə Dünya Elədim
Dolaşır Sinələr Içrə Bu Gözəl Kültürümüz
Mey Içibdir Bu Dilim, Hər Yeri Səhba Elədim
Can Verib Atmaram Amma, Bu Diyarın Nəfəsin
Nə Gözəldir Bu Dilin Şe'ri Ki Ibqa Elədim
Edmə Dərvişə Zulum, Töhvəsi Yapraq Bu Qəzəl
Oxu Can Bul, Bu Dili Mö'cüzə Mə'na Elədim
Hər Zaman Qəm Sipahın Caydırıram Bir Sözümə
Gəlmə Mən Türkəm Əmir, Məhəşəri Bərpa Elədim
Çırpınır Toprağım Üzrə, Bu Könül Ölmüyəcək
Qan Kimin Türkü Damarda,Canı Dərya Elədim

✴ آتا بابا سؤزلری ✴

۱)وارلی اؤلنده یوز توپ آتیلار یوخسول اؤلسه اوچ ایل سونرا بیلنیر
۲)شعورلو اوشاق بله گیندن بللی دیر
۳)یتیم قوزو قؤچ اولماز
۴)آدامین یئره باخانی،سویون لام آخانی
۵)تک آتین میدانی اولماز
۶)پول پولادی یوموشادار
۷)اوغرونون دا انصافلی سی خوشدور
۸)ایلان سانجان آلا ایپ گورسه گورخار
۹)کچلی آختاردیلار جیبیندن داراق چیخدی
۱۰)تومانچاق تومانی ییرتیغا گولور
۱۱)کیشی‌نین هیبتی آز دانیشیقدادیر
۱۲)عالیم فساد اولسا عالم فساد اولار
۱۳)اوردک‌ قاز یئریشی گئدنمز
۱۴)حرام تیکه نَسَبی دگیشدیرر
۱۵)قووالین سسی اوزاقدان خوشدور
۱۶)یالانچی تاماهکاری آلادار
۱۷)دؤولت دووشانی آراباینان توتار
۱۸)اوز وئردیک‌ آستاردا ایستیر
۱۹)وار ایله دوست اولان یوخ ایله دوشمان اولار . 

و ........

اوخول لاردا یاساق اولان

اوخول لاردا      یاساق اولان
اؤز  دیلیمه       قوربان اولوم
آتام آنام          یادیگاری
اؤز دیلیمه      قوربان اولوم

اینجه دیلیم     ظریف دیلیم
دیلیم اولوب     دیلیم دیلیم
اوزگه دیلین    من نه بیلیم
اؤز  دیلیمه    قوربان اولوم

گولسه ائلیم         من گوله رم
ایشاره دن          سؤز بیله رم
دییلم اولسه        من اوله رم
اؤز دیلیمه        قوربان اولوم

تورک دیلیندن    کوسمه باریش
تورکو اوخو        تورکو دانیش
کلمه کلمه           قاریش قاریش
اؤز  دیلیمه         قوربان اولوم

ائوده بیتیب       چولده آچان
قانادلانیب         منله اوچان
ایشیق وئریب    ایشیق ساچان
اؤز دیلیمه         قوربان اولوم

فخر ائدیرم        چنلی بئله
جان دئمیشم      تورکو دیله
اوزگه ائلین        قاتمام ائله
اؤز دیلیمه          قوربان اولوم,,,,

سرحدلری        کئچیب گئدن
اوراق کیمی      بیچیب گئدن
آراز چایین       سئچیب گئدن
اوز دیلیمه        قوربان اولوم
تورک دیلیمه    قوربان اولوم

آراز زنگانلی     رضا دژبان

سن بو چئوره لرده سن

سن بو چئوره لرده سن 

گلیبسن وطن قوخوسویلا 

یادیندا می سؤیله دین 

هر یئرده بیز اولاریق ،اوراسی وطنیمیز ؟

ایندی سه آی وطن سایاسی! 

اؤلکه میزین گئنیشلیگین 

یایلاندیریب سان 

بو شه-هرین ایختیواسین دان  آرتیق ! 

چیتگری چئوره لییب ،

اؤزونله آراز گئتیریب سن 

مترو دوراقلارین ییخیب 

"خداآفرین " دوغاسین 

شه-هرین دومانلی قارینیندا سیغدیربسان 

بابک'ین یوکسه ک لیگیله  گلیبسن 

ولنجک توفاغی ، سنی اؤوه نیر 

نفسینله 

ساوالان گئتیریبسن

سنی گرک بیر گؤزآلتی دا گیزله دم 

بو شه-هرده 

چاققال لار  ,قورد دئریسیله 

جئیران سوروسونه سالدیریب،

 اولوسو قوردا قارامسارلادیرلار 

سنی گیزله دیرم 

اوره گیمین قوتسال توپراغیندا 

کی ایللر بویو اوچماغیمدان سونرا 

 وطنیم دیر  ،

سینیرسیز - حودودسیز !

اوره ک اؤلکه م ده 

قورد ،

 بیر سورو جیئران گؤزجوسو دور کی ،

قوردو گؤره نده یورتما گئدیرلر 

و چوبانلا بیر  حیس  ده دیلر . . .

                       

صدای زنگ مدارس در دو سوی رود آراز

↩در آنسوی آراز صدای زنگ مدارس طنین دلنواز خودی بودن و خود بودن دارد.
میلیونها کودک و نوجوان وجوان آزربایجانی با صدای این زنگ راهی مدارس و دانشگاه ها می شوند
تا با گذشته و امروز خود آشنا شوند.
این آشنایی توان گام نهادن به فردا را در آنان برمی انگیزد تا با چشمانی خودی و بدون زنگار دیگری با زندگی و محیط اطراف خود آشنا و هماهنگ شوند.
آنها آموزش می بینند تا شهروندانی خوب و لایق برای میهن و ملت خود باشند و جامعه خود را به شکلی زیبا و خودی بسازند.
زبان مادری آموزش داده شده در این مدارس و مؤسسات علمی فاکتوری بسیار مهم در برانگیختن این خود آگاهی ملی برای سامان بخشی و تأسیس حیاتی در شأن انسان، هم در عرصه فردی و هم در سپهر اجتماعی است.
رویاهای شبانه آنان پر است از داستانهای قهرمانی دده قورقود و شعرهای زیبای نسیمی و فضولی و...
که آرام‌بخش روح عاشق و عاصی آنهاست و آموزه های بزرگان آزربایجان زینت بخش عقل و منطق آنهاست.
آنها هر فکر و سخنی را از نگاه آزربایجان می بینند و جذب می کنند و خود را برای بسط و ترویج افکار و زیباییهای آزربایجان آماده می کنند.

↩-- ولی در بخش جنوبی آراز هم نژادان آنها سرنوشت متفاوتی دارند برای این هم اصلان جنوبی مدرسه و دانشگاه مرکزی است برای مانقورت سازی و زبان و آموزه هایی که هیچ ارتباطی با هویت ملی آنها ندارد.
زنگ آغاز سال تحصیلی در آزربایجان جنوبی بیشتر از آنکه زنگ فرهنگ و علم باشد، زنگ آغاز از خود بیگانگی و تبعید معرفتی در سرزمین مادری است.
آغاز سال جدید تحصیلی برای تورکهای آزربایجان واقع در بخش جنوبی آن به معنای آغاز حاکمیت قهری زبان و فرهنگ تحمیلی و سرنیزه ای است که با حاکمیت آن، فرزندان آزربایجان هر روز بیشتر و بیشتر از هویت و انسانیت خود دور می شوند و
باید بقیه عمر را صرف تلاش و کوششی نمایند تا در سایه آن بلکه بخشی از هستی به فراموشی سپرده شده خود را بازیابند و بتوانند نگاهی خودی به جهان داشته باشند.
در رویاها و خیالهای این کودکان داستانهای پرشکوه دده قورقود جایی ندارد و روح عاشقشان از اقیانوس ادب نسیمی و فضولی و...
هیچگاه سیراب نخواهد شد.
آنها رباتهای بی روح فرهنگ دیگری و گلادیاتورهای بی گانه پرستی خواهند شد که برای اربابان خود تمامی عمر را باید به هنرنمایی بپردازند
تا شاید توجه و نظر این اربابان بی گانه را جلب نمایند.
زنگ آغاز سال تحصیلی برای میلیونها کودک و نوجوان و جوان تورک در آزربایجان جنوبی ، زنگی با طنین بیگانگی و خود فراموشی قهری و اجباری است.....

✏ تحصیل به زبان مادری به مثابه یک حق ✏

بیش از120سال پیش،
میرزا حسن تبریزی(رشدیه) اولین مدرسه همگانی و به سبک مدرن را در تاریخ آزربایجان،
در محله ی ششگلان تبریز بنیان نهاد.
با توجه به اینکه جهان جدید جهان "حقوق مدار " است
و نهاد مدرسه به عنوان نهادی مدرن بر آمده از نیازهای انسان مدرن بیشتر با حق و آموزش آن سرو کار دارد.
سیستم آموزشی بایستی دانش آموز را با آموزه ها  و ارزش های انسان عصر جدید آشنا سازد.
به آنها آموزش دهد که انسان عصر جدید، انسانی "حق مدار" و"محق"است،
حقوق و مسئولیت هاى او را در یک جامعه مدرن به دانش آموز بیاموزد.
قدرت تعقل و خردورزی را در دانش آموزان  تقویت کند،
از مطیع بودن و تو سری خور بودن، ارزش زدایی کند و روحیه چون و چرا کردن را پرورش دهد.
پرورش کودکان باید از مدرسه و از کودکی آغاز شود.
نظام آموزشی باید بتواند به کودک بیاموزد که او به دنیا آمده تا با انجام دادن و ندادن بعضی  کارها روی سعادت را ببیند.
اما در ایران اولین گام برای آموزش، فراموش کردن زبان مادری، زیر پا گذاشتن و سرکوب زبان مادری دانش آموز غیر فارس می باشد.
خانواده های آزربایجانی مجبورند اول مهر هر سال کودکان خود را به مدارسی بفرستند که زبان های بغیر زبان مادری شان تدریس می شود.
آری دوستان یک جای کار می لنگد. انسان آزربایجانی تحت استعمار دیگری، محکوم است به اینکه از کوچکترین حقوق انسانی خود یعنی،
"تدریس و آموزش به زبان مادری" دست شسته و فرزندان خود را به مدارسی بفرستد که در هجوم آموزه های فرهنگی قوم حاکم"فارس"
و آموزه های ایدئولوژیک ناسودمند و زیان بار که مغایر با هویت و هستی ملی_آزربایجانی است
و او را تبدیل به فردی بی هویت و همچون دیگران می کند قرار گیرد.
حال بعد از 120سال از تاسیس مدرسه جدید توسط میرزا حسن رشدیه و تدریس (وطن دیلی) در سایه بدخواهی، بدخواهان و ارتجاع مرتجعین و
 نژادپرستی فاشیسم فارس،
 مدارس آزربایجان هنوز هم از دوران رشدیه عقب تر است،
و زبانی در این مدارس به صورت زور و اجباری تدریس می‌شود که
««هیچ ارتباطی با هویت فرزندانمان»» ندارد ......

جایگاه زبان ترکی و بررسی آن در مقایسه با سایر زبانها

◀کلیه ی اطلاعات زیر از موسسه  

ائی. ام. تی و آ. ام. تی 

که در اروپا و آمریکا واقع شده و تحت مدیریت برجسته ترین زبان شناسان اداره می شود، 

گرفته شده است و همه ساله گزارشهای زیادی را درباره ی زبانها منتشر می کنند و کلیه ی استانداردهای زبان شناسی از این ادارات که دولتی هستند، 

اعلام می شود. 

به اطلاعات استخراجی از این موسسات توجه کنید:.

19% کلمات انگلیسی از زبان ترکی گرفته شده است. 

92 % کلمات فارسی از عربی و ترکی گرفته شده و مابقی بدون هیچ فرمولی تولید شده اند. 

2 % کلمات ترکی از ایتالیایی، فرانسوی و انگلیسی گرفته شده است. 

در هیچ یک از زبانهای بین المللی لغتی از زبان فارسی وجود ندارد. 

39 % کلمات ایتالیایی،17%کلمات آلمانی و9%کلمات فرانسوی از زبان ترکی گرفته شده است. 

100 % کلمات ترکی ریشه ی اصلی دارند. 

100 % کلمات انگلیسی، آلمانی ، فرانسوی و ترکی دارای عمق ریخت شناسی هستند. 

83 %کلمات انگلیسی ریشه ی اصلی دارند. 

-  جملات ترکی2% ابهام جمله ای ایجاد می کنند.(یعنی اگر یک خارجی زبان ترکی را از روی کتاب یاد بگیرد، پس از ورود به یک کشور ترک زبان مشکلی نخواهد داشت.) 

-جملات انگلیسی نیم درصد و جملات فرانسوی تقریبا1%ابهام تولید می کنند.

-جملات فارسی67%ابهام تولید می کنند.(یعنی یک خارجی که فارسی را یاد گرفته، 

به سختی می تواند در ایران صحبت کرده و 

یا جملات فارسی را درک کند مگر آنکه مدت زیادی در همان جامعه مانده و به صورت تجربی یاد بگیرد)

که این برای یک زبان ضعف نسبتا بزرگی است. 

-جملات عربی8تا9%ابهام تولید می کنند.

- معکوس پذیری(ترجمه ی کامپیوتری) کلیه ی زبانها به جز زبانهای عربی و فارسی امکان پذیر بوده و برای عربی خطای موردی45%و برای فارسی100%است. 

یعنی زبان فارسی را نمی توان با فورمولهای زبان شناسی به زبان دیگری تبدیل کرد .

زبان ترکی را شاهکار زبان معرفی کرده اند 

که برای ساخت آن از فرمولهای بسیار پیچیده ای استفاده شده است.
هم اینک زبان ترکی در بیشتر پروژه های بین المللی جا باز کرده است.
به مطالب زیر که برگرفته از مجله یNew_scienceچاپ آمریکا و مجله ی International_Languages چاپ آلمان است،
توجه نمایید:
⚠⚠ برای مطالعه بقیه مقاله لطفا بر دکمه ادامه مطلب کلیک کنید 

♨️ بیر گؤزل شعر اوستاد کامیل قهرمان اوغلودان

وطن ای قانلی چیچکلن بویانان
قارا تاریخ بویو هی تاپدالانان
بؤلونن مین یئره ، مین پارچالانان
سن بؤلونموش اؤره گیمسن ، وطنیم
کسیلن جوت بیله گیمسن ، وطنیم...

گونومون بیر آنی ، مین ایلدن آغیر
کور بولوتدان آجی گونلردی یاغیر
آی کوراوغلو داها چوخ یاتما ،باغیر
باش،آیاق اودسوز آلوودور ، وطنیم
قارا بایقوشلو کالوودور ، وطنیم ...

کوت پیچاقلار یئنه مئیدان سولاییر
قوروموش باغچادا ایت ، قان یالاییر
بوردا قورد باشلیجا کافتار اولاییر !
بوردا قانقان ، گؤوریر قان وطنیم
»صمد« آخمیش آرازی ، خان وطنیم...

آرازیم ! آغلا سنی سن ، ابدی
دردیمیز ، دونیالاری سیلکه دی
یئنه ده باغرینا آل بیر «صمد» ی
بیزلره قانلی کفندیر ،  وطنیم
یادلارا یاخشی وطندیر ، وطنیم ...

ائل-اوبام ، آه‍... یاسا باتمیش موغانی
نئجه کی خان «سارا» سالمیش «چوبانی»
هله «بابک» آخیریر قولدا قانی
جانینا ، جان وئره نیم یوخ ، وطنیم !
اوخای ، اوخ،اوخ ،اوخای ، اوخ، اوخ : وطنیم.

کامیل قهرمان اوغلو
1375

ربع رشیدی، دانشگاهی با قدمت 700ساله!!

ربع رشیدی یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر تبریز واقع در باغمیشه به سبک معماری آزربایجانی است. حدود ۷۰۰ سال پیش در تبریز، دانشگاهی به‌ نام رشید الدین فضل‌ الله همدانی ایجاد شد. رشیدالدین وزیر غازان خان از حکمرانان وقت آن دیار بود. در آن زمان این دانشگاه شامل چهار دانشکده بود که در چهار طرف آن قرار داشت و اربع یا چهار عربی را به خود اختصاص داد و این مکان به نام ربع رشیدی شهرت یافت.
این مجموعه که در دامنه کوه سرخاب در محلی با صفا و بلند جای گرفته است، در اوایل قرن هشتم و یا اواخر قرن هفتم هجری بنا شد. برابر با نوشته تاریخ‌ نگاران و جهانگردان بزرگ دارای پهناوری بسیار و ساختمان‌ های گوناگون همچون مسجد و مدرسه و بیمارستان (دارالشفا) و کتابخانه و گنبدی برای آرامگاه خواجه رشیدالدین بوده است. این بنا مانند بیشتر شهرهای کهن دارای حصار و بارویی بزرگ بوده است. از مضمون نامه‌ ای که خود خواجه رشیدالدین فضل‌ الله به دو پسرش درباره ساختمان این بنا نوشته چنین برداشت می‌شود که در آن زمان ربع رشیدی در جایگاه دانشگاهی بوده که از هر دانشی در آنجا شعبه‌ ای راه‌اندازی شده بود و شش هزار تن دانشجو در آن تحصیل می‌کرده‌ اند و خواجه اوقافی برای تکمیل کتابخانه و مدرسه و نشر کتب و تأمین هزینه زندگی و تحصیل طلاب علوم مختلف اختصاص داده بود و دانشمندان بزرگ از هر گوشه گرد آورده و بکار تألیف و تدریس گماشته و مقرری آبرومندی برای آنان تعیین کرده بوده است و از آن میان پنجاه پزشک و چندین جراح از هند و مصر و چین و شام در آنجا مشغول به کار بوده‌اند.

پیشینه ربع رشیدی

ربع رشیدی شهری کوچک بود شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، حمام، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی و کارگاه‌ های صنعتی.
فضل‌ الله همدانی برای تامین هزینه‌ های این مرکز املاک فراوانی را در نقاط مختلف اعم از ممالک محروصه قدیم(عیران کنونی)، بخش‌ هایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آزربایجان و سوریه وقف این مرکز کرد.
خواجه فضل‌ الله همدانی که پیش از حمله مغول در قلعه‌ های اسماعلیه زندگی می‌کرد و پس از آن مدتی به وزارت غازان خان رسیده و منشا خدمات فراوانی در غرب عیران و آزربایجان شد در سال ۷۱۸ هجری قمری، با دسیسه‌های سیاسی کشته شد و ربع رشیدی هم پس از مرگ وی غارت و ویران شد. هم اکنون آثار ناچیزی از آن در تبریز باقی‌مانده‌ است.
شاردن جهانگرد نامی فرانسوی که در سال ۱۰۸۴ هجری قمری به عیران سفر کرده بود آورده است: صد سال پیش شاه عباس کبیر دستور به تعمیر آن داد ولی شاهان دیگر صفوی توجهی بدان نکردند و دوباره ویران شد.

وقفنامه ربع رشیدی

وی برای ساماندهی املاک وقفی وقفنامه‌ای را تدوین کرده بود که به وقف نامه ربع رشیدی معروف است و هم اکنون تنها یک نسخه از آن باقی است که در کتابخانه مرکزی تبریز قرار دارد. این نسخه تا سال ۱۳۴۸ در دست بازماندگان حاجی ذکاءالدوله سراجمیر، ساکن تبریز بود. انجمن آثار ملی در همان سال آن را از خانواده ذکاءالدوله خرید.
وقف نامه ربع رشیدی در خرداد ماه ۱۳۸۶ از سوی سازمان کتابخانه ملی عیران به یونسکو معرفی شد و در نشستی که از ۲۱ تا ۲۵ خرداد در یونسکو بر‌گزار شد، به‌ همراه شاهنامه بایسنقری در فهرست میراث مستند این سازمان به‌ثبت رسید. در نشست کمیسیون ملی یونسکو، سی و هشت اثر از کشورهای جهان در فهرست آثار مستند یونسکو ثبت شد.
  تعداد آثاری که از سال ۱۹۹۷ تاکنون در این فهرست به ثبت رسیده‌ است، به ۱۵۸ اثر افزایش یافته‌ است.

                        

افسانه سارای

در میان تپه زارهای مخملین آذربایجان در خاک فرش زردار مغان، افسانه پرشوری بوقوع پیوست که سالیان درازی به شکل فولکوریک سینه به سینه آذربایجانیان نقل گشته است. سارا (سارای) دختر پرشور و شرری بود با مژه هایی بلند و شوخ و نگاههایی نافذ و جذاب. وی با تکیه بر نیروی بزرگ عشق خویش تدبیر شجاعانه ای اندیشید که همین اراده اش، او را در میان افسانه های حیرت آمیز تاریخ آذربایجان قرار داد.

                                          

                       

نه قالدی ؟ کیمه قالدی؟

نه قالدی ؟ کیمه قالدی؟

ییغدین بو دونیانین ، مالین دولتین

اَللینی کِئچیردین ، یوزه نه قالدی

آیاق گِئتدی،اَل گَتیردی،دیش یئدی

باخماقدان ساوایی ، گؤزه نه قالدی

اولوم حاقدیر،چیخماق اولماز اَمیرده ن

ایپک تورا ، حالقا سالما دَمیرده ن

آی دیر ، گون دور ، گلیب گئدیر عمورده ن

تَلَه سیریک، گؤره ن ، یازا نه قالدی

هاوایا باخیرام هاوا مَخشوشدو

گَزدیگیم او واخلار ، یادیما دوشدو

بیرگون اِئشیده ر سَن علی ده کُؤچدو

سیندی تللی سازی ، تازا نه قالدی