"فریدون ابراهیمی" عالی ترین مقام قضایی (حکومت ملی آزربایجان)

🔹فریدون در ۲۹ آبانماه ۱۲۹۷در شهر آستارا متولد شد. پدرش غنی ابراهیمی از روشنفکران دوران خود بود، که در سال ۱۲۹۷ پس از تشکیل فرقه عدالت در رشت ، به رهبری میرزا محمد آخوندزاده(سیروس) مبادرت به تاسیس تشکیلات فرقه عدالت در آستارا کرد. وی در تیرماه ۱۲۹۹، پس از شرکت در اولین کنگره فرقه عدالت در شهر انزلی بنیانگذاری حزب کمونیست ایران، تشکیلات این حزب را در آستارا پایه گذاری کرد.

🔹فریدون ابراهیمی در سال ۱۳۲۰، زمانی که در دانشکده حقوق دانشگاه تهران مشغول تحصیل بود، در جنبش دانشجویی شرکت فعال و موثر داشت. وی فعالیت های ادبی خود را از سالهای اول ورود به دانشگاه آغاز و بزودی شروع به نوشتن مقالات سیاسی کرد.

🔹در سال ۱۳۲۲ ؛ پس از تاسیس روزنامه آژیر، توسط سید جعفر پیشه وری، شروع به همکاری با این روزنامه کرد و در همین سال به عضویت هیئت تحریریه درآمد. فریدون در مقاله های خود به افشای امپریالیسم و سرسپردگان داخلی آن می پرداخت. وی با روزنامه های "خاور نو"، "آزربایجان" و سایر مطبوعات دموکراتیک همکاری می کرد و مقالات زیادی در تحلیل مسائل اجتماعی و سیاسی روز می نوشت.

زبان مردم آذربایجان در تاریخ

یکی از بحث های جنجالی امروزه این است که مردم آذربایجان در طول تاریخ به چه زبانی صحبت میکردند؟!!

▫️ عده ای بر این نظریه معتقدند که زبان مردم آذربایجان قبل از حکومت سلجوقیان فارس بوده و به تدریج با آمدن اقوام ترک «غز ،قپچاق،اویغور»و تشکیل حکومت های ترک ، تبدیل به زبان ترکی شده است.
.
◾️ با کمی تامل بر روی این نظریه میتوان سوال کرد که چرا با وجود اینکه پایتخت سلجوقیان شهرهای نیشابور،ری و اصفهان بوده در هیچ یک از این شهر ها آثاری از زبان ترکی وجود ندارد؟و فقط آذربایجان به زبان ترکی تکلم میکند؟
.
ولی اصل مطلب
🔷 یامپولسکی ، مورخ بزرگ روسی با استناد به منابع آشوری اثبات میکند که ساکنان بومی آذربایجان اقوامی بودند به نام توروک ها،حتی در کتیبه هایی که از اورارتو ها باقی مانده است سخنی از ایالاتی در آذربایجان رفته است که قومی به نام توریخی(توروکی)هزاران سال
🔴 قبل از میلاد در آنجا زندگی میکردند
.
«آرتور کریستن سن»تاریخ نویس دانمارکی نیز وجود ترکان بومی بسیار قدیمی ساکن آذربایجان را اثبات میکند و از آنها سخن به میان می آورد .
.
⚫️ پومپونیوس جغرافی دان و تاریخ نگار سده اول میلادی مینویسد : زبان ترکی در اراضی آذربایجان در دوران پیش از میلاد پدیدار شده است
.
🔶 باید این را دانست که منابع تاریخی معمولا به اقوام دارای موقعیت سیاسی برتر و حادثه ساز توجه دارد و قبائل بومی را نادیده میگیرد در مورد آذربایجان نیز اینگونه بوده است ،بعد از آمدن اقوام آریایی به ایران و آذربایجان بدلیل موقعیت سیاسی برتر این اقوام ، وجود اقوام بومی آذربایجان که ترک ها باشند تحت شعاع قرار گرفته و از میدان دید و توجه دور مانده است در حالی که ساکنان اصلی سرزمین آذربایجان ترکهای بومی منطقه بودند

.

از نظر پان ایرانیست و پان فارس نسیمی شاعر ترک آزربایجانی اسطوره نیست که پوستش را کندند و تکه تکه شد اما در برابر خلیفه زانو نزد و آزادگی و مردانگی را معنا کرد

⭕️بلکه اینها اسطوره به جامی. سنایی و فخرالدین عراقی شاعران فارسی می گویند که برای زر و سیم شاهان ترک، خود را سگ آستان شاهان ترک خوانده اند .
چنانچه جامی می گوید:
هستم سگکی بر آستانت
خرسند ز تو به استخوانی

یا در جایی دیگر می گوبد:
شد سگ کوی تو جامی
چون سگانت داغ کن

تا بداند هر که بیند
کز سگان کوی تست

و یا سنایی می گوید :
ما را سگ خویش خوان که تا ما
گوییم که شیر چرخ ماییم

و یا فخرالدین عراقی که می گوید:
بگذار که بگذرم بکویت
یکدم ز سگان کویم انگار

بگذاشتم این حدیث کز من
دارند سگان کوی تو عار

پندار که مشت خاک باشم
زیر قدم سگ درت خوار

و یا شاعری اصفهانی و فارسی گوی در دربار شاه عباس که مدتی از طرف شاه عباس بهش توجه و عنایت نمی شود، جهت جلب شاه می گوید:
سحر آمدم به کویت
به شکار رفته بودی

تو که سگ نبرده بودی
به چه کار رفته بودی

و یا اثیر اخسیکتی برای راهیابی به دربار قزل ارسلان در مدح وی می گوید:
ای کمینگاه فلک ابروی تو
آبروی آفتاب از روی تو

جای جانها گوشه شبوش تو
دام دلها حلقه گیسوی تو

بر سر کوی غمت بر تا "اثیر"
های هویی می زند بر بوی تو

کم نگردد رونق حسن تو هیچ
گر بیفزاید سگی در کوی تو

💢تعریف دیگر...

⭕️اسطوره ستارخان نیست که گفت خاک می خوریم اما خاک نمی دهیم

اسطوره بابک نیست که تکه تکه شد اما به تن خواسته خلیفه نداد

اسطوره آقا محمدخان نیست که روس را به تسلیم وا داشت

اسطوره شاه عباس یا شاه اسماعیل نیست

اسطوره آلپ ارسلان نیست

⭕️اسطوره رضا پالانی است که انگلیس او را از ماتحت اسبان سفارت هلند بیرون کشید و شاه ایران کرد
و در تاریخ اسطوره ایستادگی در مقابل دشمن شد و زمانی که دشمن قصد تصرف ایران را داشت با ارتشی که پان ایرانیست ها سنگ آن را به سینه می زنند تنها با شلیک کردن یک قلوله توپ به پیشواز دشمن رفت و جانانه خویش و مملکت را کف بسته تسلیم دشمن کرد .

اوتکسئل قونو - بحث تاریخی

در بحث تاریخی ، قوم پارس تمام دست آوردهای معماری و فرهنگی رو جز میراث خود میداند

ولی به تمام حکومت هایی که در بوجود آمدن این فرهنگ نقش داشتند میتازد.

مسجد جامع اصفهان را جز مفاخر قوم پارس میداند و نقشه حکومت سلجوقی را بعنوان ایران بزرگ چاپ میکند ولی سربازانی که برای بوجود آمدن این نقشه بزرگ جنگیدند را تورکهای خونریز میداند.

دانشمندان اسلامی رو جز نوابغ خود میداند ولی عربها را وحشی میداند.

از لغات عربی که 70% زبان فارسی رو تشکیل میدهد در شعر و نثر استفاده میکند و جایگزینی برای آنها ندارد ولی فرهنگ خود را برتر از آنها میداند.

تورکها را هم برای بوجود آوردن کشور بزرگ خونریز میداند و هم برای از دست دادن سرزمین در انتهای سلسله بی عرضه !!

ولی نقشه طول دوره آن سلطنت را جز افتخارات خود میشمارد.

قاجار را بی عرضه میشمارد و بخاطر آن تورکها را مسخره میکند.

ولی تمام معماری آن دوره را به نام قوم پارس ثبت ملی میکند.

رصد خانه مراغه ، گنبد سلطانیه ، مسجد گوهرشاد و... را از افتخارات ایرانی پارس میشمارد و به نام خود ثبت جهانی میکند ولی سازنده های آنها را قومی وحشی !!!!

☝️🏻 نادرشاه افشار  خاقان تورک کبیرمان ایران را از دست افغانها نجات داد و کشور را سر و سامان داد...از آن خبری نیست

☝️🏻 شاه اسماعیل و عباس کبیرمان تمام نقاط مملکت را آباد و در همه جا ساخت و ساز و آبادانی را یکسان پیش برد...نه مثل الان که فقط مناطق فارس نشین آباد شود...باقی مناطق مرزی تورک و تورکمن و بلوچ و عرب و...نشین خرابه و ویران مناطق توسعه نیافته باقی بمانند.

☝️🏻 شاه عباس کبیرمان بندرعباس را از دست پرتغالیها نجات داد وگرنه الان شاید جنوب ایران و خلیج فارسی وجود نداشت که بدان افتخار کنید و پارس پارس کنید...اگر شاه و خاقان های تورکها نبودند

☝️🏻 بیابانهای مرکز و کویر را آباد کردیم و اصفهان را پایتخت و تمام معماران را از آزربایجان و تبریز و جاهای دیگر برای ساخت شهری آباد و پایتخت ساختیم...ولی مثل شماها فاشیست نبودیم

☝️🏻 پل الله وردی خان را برای زینت اصفهان و زاینده رود ساختیم...تا کمی قدرت به دستتان آمد فورا اسمش را عوض کردین مبادا اسم تورکی شاه تورک بر رویش باشد...الله وردی خان..👈جعل به سی و سه پل 😏😏
و...
و...

☝️🏻آری ماها مثل شماها فاشیست تشریف نداشتیم زبان و تاریخ نصف و نیمه تان را جعل و تحریف و ریشه کنیم که اگر مثل امروز شما که بجز پارس کسی حق حیات و تحصیل به زبان مادری و افتخار به گذشتگانش و تاریخش را ندارد،... فاشیست گونه رفتار میکردیم چیزی به اسم پارس و فارس و ..و..وجود نداشت 😐😏😏

😏 تا امروز برای ما از تاریخ شاخ و شانه بکشید تمام زحمات حکومتهای تورک را نادیده بگیرید و باقی را خونریز و وحشی و ...بنامید

حیف از آن همه خدمات بر نمک نشناسهای فاشیست تازه به دوران رسیده...

حیف و لعنت بر فاشیستها🖐

هون ها از اقوام قدیمی تورکان بودند که تاثیر زیادی در تاریخ مردم تورک داشته اند

✅ رنه گروسه،فرانک،پئلیوت و ...با نظر گرفتن از زبان،آداب و رسوم هون ها آنان را ترک معرفی میکنند ،هون در زبان ترکی باستان به معنی (قبیله)به کار رفته میشد.

☢️ هون ها به سه قسمت تقسیم می شوند.

🔶 ۱)هون های آسیا

⚪️ ۲)هون های سفید یا هپتالیان

🔵 ۳)هون های اروپا

♦️ هون های آسیا ۳۱۵ سال قبل از میلاد در اطراف رود اورخون،سلنگا در مغولستان کنونی زندگی می کردند.

✅ هونهای آسیایی که در این زمان دولتی تشکیل داده و با چین همسایه شده بودند به آرامی نیرومند شده و دولت چین برای مقابله با آنان ،دیوار مشهور چین را برپا کرده بود.

🗓 در سال ۲۰۹ قبل از میلادی (مته خان)جانشین پدرش شد و خود را تانهو(امپراطور)نامید،مته خان شمال چین را اشغال و چینی ها را وادار به پرداخت خراج کرده بود.مته خان تمام قبایل ترک را به زیر فرمان خود آورد.

«آتیلا» امپراطوری سلحشور

سیصد سال پیش از میلاد در منطقه بزرگی از چین قوم تورک تبار و‌ جسور به نام هون زندگی میکردند
قوم هون بر اثر فشار و آزار حکومت چین، مجبور به تَرک محل زندگی خود شدند و با مهاجرت خود به اروپا میرسانند و حکومت قدرتمند هون های اروپا را تشکیل میدهند

هون ها امپراطورهای بزرگی داشتند از جمله(تئومان،مته خان،لوشان،گون چان،ایچیز،اووی،اوشیلو،سویلی هو و ‌...)داشتند ولی هیچ کدام قدرت آتیلا کبیر را نداشتند
هون ها بوسیله ی امپراطور جسور و کاربلد خود«آتیلا»و با لشکرکشی های بزرگ او توانستند نصف اروپا را در اختیار بگیرند.
کشور روم شرقی که او ‌نیز یکی از قدرت های اروپا بود از ترس آتیلا و ارتش قدرتمند او به آتیلا خراج سالیانه میداد،تا با کشور روم شرقی کاری نداشته باشد.
در سالی که آتیلا درخواست هشت برابر شدن خراج سالیانه ی روم را کرد، این درخواست توسط امپراطور روم رد شد و لشکر کشی آتیلا شروع شد.
او تمامی شهر های روم را یکی پس از دیگری و‌ اکثرا با کمترین خونریزی اشغال کرد و به پایتخت روم شرقی رسید.
آتیلا به طور غافلگیرانه و‌در صورتی که شهر بدون سرباز بود از اشغال این شهر صرف نظر کرد و‌ دستور عقب نشینی به سربازان خود را داد،این که چرا اتیلا این شهر مهم استراتژیک را اشغال نکرد تا به امروز به صورت یک معما باقی مانده است.

مردم تورک‌هون در زمان آتیلا در آسایش کامل زندگی میکردند و هیچ حکومتی انها را تهدید نمیکرد

بعد از آتیلا حکومت به دستان پسرانش(آللاک،آرناخ،دنگیز)می افتند
کشمکش‌ سیاسی این ۳ برادر برای رسیدن به قدرت،باعث تضعیف حکومت هون شد.
حکومت قدرتمند هون به ۳ قسمت تقسیم شد
قسمتی از این قوم ‌به سرزمین
مادری خود بازگشتند
قسمتی در اروپا ماندند و به حکومت آوارها،خزرها و ‌‌بلغار پیوستند
اما اخرین قسمت از این قوم به نزدیکی رود آرال رفته و حکومت آغ هون یا هافتال را تشکیل دادند.

اسم های اصلی برخی از شهرهای تورک ایران

کاشان یا کشان نام«طایفه از تورکان»است که در تمام کتب تاریخ ذکر شده.این شهر در شمال غربی استان اصفهان واقع است.

جوشقون با نام جعلی جوشقان،یعنی«چابک سوار»این شهر در شمال شرقی استان اصفهان واقع است

یورد بایگان با نام جعلی گلپایگان:یعنی«سرزمین وطن»در این شهر هم تورکان قشقایی و هم تورکان آذربایجانی زندگی میکنند.اقلیتی هم بنام طایفه ونشونی زندگی میکند.این شهر در شمال غربی استان اصفهان واقع است

آران بیدگل:یک اسم ترکی است.در آذربایجان شمالی هم استانی بنام آران وجود دارد.این شهرستان در شمال مرکزی استان اصفهان واقع است

آی دوغمیش با نام جعلی زرین شهر،یعنی«ماه زاده»این شهر در غرب استان اصفهان واقع است

پل وردی خان با نام جعلی فلاورجان یعنی«هدیه خداوندی»این شهر دو زبانه است.لرها وقشقاییها با هم در آنجا زندگی میکنند.این شهر در غرب استان اصفهان واقع است

قره آغاج یعنی«درخت سیاه»این شهر در جنوب غربی استان اصفهان واقع است.

شهر سامان یعنی«کاه»این شهر در شرق استان چهار محال و بختیاری واقع است.

شهر بل داش با نام جعلی بلداجی،یعنی«سنگلاخ»این شهرستان در شرق استان چهار محال و بختیاری واقع است.

جنایات اسماعیل سیمیتقو در آذربایجان

یکسال بعد از حملات و جنایات جیلوها(آشوری ها و ارامنه)در آذربایجان و بخصوص اورمیه و سلماس نگذشته بود که مصیبت دیگری غریبان گیر مردم این دیار شد و آن غارت و کشتار مردم آذربایجان توسط کُردهای ایل شکاک به سرکردگی اسماعیل سیمیتقوی جنایتکار بود .

اسماعیل سیمیتقو و افرادش بعد از خروج جیلوها از شهرهای اورمیه و سلماس ، هر روز دست به غارت اموال مردم می‌زدند ولی بعد از مدتی او خیالات دیگری نیز کرد و آن تسخیر شهرهای آذربایجان با حمایت دولت انگلیس بود.

در همین اوضاع نابسامان شهر اورمیه ،ضیا الدوله که فردی بسیار کاردان و غیوری بود در سال ۱۲۹۸ حاکم اورمیه شد و به استحکام و استواری برج هایی پرداخت که کُردها ویران کرده بودند ،او همچنین نقشه ی بسیار سودمندی برای دفاع از شهر داشت

بعد از اینکه اسماعیل سیمیتقو از آمدن ضیاالدوله آگاه شد، هفتاد کُرد را مامور به قتل رساندن وی نمود .ولی این نقشه اسماعیل به نتیجه ای نرسید و ضیاالدوله و مردم شهر تمامی هفتاد نفر را فراری دادند.

اسماعیل سیمیتقو که دید نمی‌تواند با جنگ او را برکنار کند به سپهدار ، حاکم آذربایجان نامه ای نوشت و از او خواست تا ضیالدوله را برکنار کند و او نیز چنین کرد و به جای او سردار فاتح را حاکم اورمیه نمود که کاملا دست نشانده اسماعیل سیمیتقو بود.

کُردها که دیگر سدی مقابل خود نمی‌دیدند شروع کردند به تصرف نقاط مهم شهر از جمله بندر گلمانخانه و حاشیه های شهر را یکی یکی در دست گرفتند ،سپهدار ،حاکم آذربایجان به جای اینکه کمک نظامی به اورمیه ارسال کند ،یک قبضه شمشیر،جواهر و مقداری پول به عنوان پاداش به سیمیتقو میدهد
ادامه دارد...

تاریخین بیلمه ین اینسانا گلجک یوخدو

♦️ شاه اسماعیل صفوی
اولین پادشاه و بنیانگذار سلسله تورکان صفوی
.........................................................
♦️شاه طهماسب اول
شاه طهماسب از گسترش دهندگان زبان ترکی آذربایجانی بود و در هنر خوشنویسی و نقاشی تبحر خاصی داشت
.........................................................
♦️شاه اسماعیل دوم
سومین پادشاه سلسله ترکان صفوی
در دوران پادشاهی شاه اسماعیل دوم، کتابخانه پادشاهی مرکز تجمع بزرگان نامدار ادب و هنر بود
.........................................................
♦️شاه محمد خدابنده
وی نابینا بود و علاقه بسیاری به شعر ترکی داشت
در چند شعری که سرود تخلص فهمی بر روی خود گذاشت
.........................................................
♦️شاه عباس یکم
مقتدرترین پادشاه تورکان صفوی
در زمان حکمرانی وی سلسله صفویان به اوج شکوه خود رسید
او ۴۲سال پادشاه صفویان بود
.........................................................
♦️شاه صفی
ششمین پادشاه تورکان صفوی
در زمان پادشاهی او اقتصاد کشور در وضع خوبی بود ولی هرگز قدرت پدرش(شاه عباس)را نداشت
قبر وی در قم قرار دارد
.........................................................
♦️شاه عباس دوم

شاه عباس دوم از شیفته علم بود در دربار وی همواره مباحث علمی برقرار بود
شاه عباس در توسعه ادبیات آذربایجانی نیز تلاش بسیاری کرد
........................................................
♦️شاه سلیمان اول

فرزند ارشد شاه عباس دوم
مدت حکمرانی او ۲۸ سال بود و بعد از مرگ در قم به خاک سپرده شد
......................................‌‌...‌‌‌‌.........‌‌.‌‌.....
♦️شاه سلطان حسین

آخرین پادشاه صفوی بود و۳۰ سال بر سلسله تورکان صفوی حکومت کرد
با مرگ وی این تاریخ این دودمان به پایان رسید

امپراطوری های بزرگ تورکان در جهان

در طول تاریخ در هر دوره ای حداقل یک حکومت تورک در جهان حکومت کرده است که اکثرا با نام بزرگ خانواده نام گذاری شده اند . .
درطول تاریخ حکومت های تورک بسیاری تشکیل شده است و بعضی از این حکومت ها به اکثر نقاط جهان حکمرانی کرده اند. اگرچه این حکومتها نامهای مختلفی داشته اند ،لیکن همه این حکومت ها ادامه حکومت واحدی بنام حکومت تورک بوده است
از دوران قبل از اسلام تا به اکنون ،تعداد حکومتهای تورک به بیش از 110حکومت بالغ است. از این تعداد 15 حکومت امپراطوری (خاقانلیق)،حدود 40 حکومت منطقه ای ،34حکومت به صورت بگلیک و4 حکومت بصورت آتا بگلیک و17 حکومت بصورت خانلیق اداره شده است .اغلب برای اداره بهتر امپرا طوری ها همانند امپراطوری هون ،امپراطوری به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شد ‌.اکنون نام حکومت های تشکیل شده از زمان امپراطوری هون های آسیا تا به اکنون را در اینجا می آوریم.

امپراطوری ها(خاقانلیق): 1-امپراطوری هونهای آسیا(قرن 4 قبل از میلاد- سال 48 بعد از میلاد)

2-امپراطوری هونهای اروپا(374- 469میلادی)

3-امپراطوری هونهای سفید(قرن 4 بعد از میلاد- سال 557 بعد از میلاد)

4-امپراطوری گؤی تورک اول(552-582 میلادی)

5-امپراطوری گؤی تورک شرقی(582-630 میلادی)

6-امپراطوری گؤی تورک غربی(582-630 میلادی)

7-امپراطوری گؤی تورک دوم(681-744 میلادی)

8-امپراطوری اویغور(744-840 میلادی)

9-امپراطوری آوارهای اروپا(قرن 6 بعد از میلاد- سال 805 میلادی)

10-امپراطوری خزر(قرن 7 بعد از میلاد-سال 965 میلادی)

11-امپراطوری بزرگ سلجوقی(1040-1157 میلادی)

12-امپراطوری خوارزمشاهیان(1097-1231 میلادی)

13-امپراطوری تیمور(1370-1405 میلادی)

14-امپراطوری بابر(1526-1858 میلادی)(امپراطوری ترکان هند)(این دوران جزو درخشانترین دوران تاریخ هند میباشد.اکبر شاه تمامی کتابهای فلاسفه یونان و جهان،خصوصا کتابهای ارسطو را در کتابخانه خصوصی خود گرد آورده بود.مسجد تاج محل در هند، از یادگارهای این دوران میباشد. با وجودی که خاقان های امپراطوری بابر، فرزندان امیر تیمور می باشند و تیمور خود از ترکهای ازبکستان میباشد.،دشمنان ملت ترک از آنان با نام امپراطوری مغولان هند نام میبرند.)

Sultan Məhəmməd

(XVI əsr)

XV əsrin sonu - XVI əsrin əvvəli Azərbaycan xalqının iqtisadi-siyasi və mədəni həyatında yeni yüksəliş dövrü olmuşdur. Şah I İsmayıl və onun oğlu şah I Təhmasibin səyləri ilə Təbrizdə şah kitabxanası nəzdində məşhur xəttat və rəssamlar toplanır. Onların fəaliyyəti çox-çox əvvəldən başlamış bədii ənənəni davam etdirir və Təbriz miniatür məktəbinin yaranmasına səbəb olur. XVI-XVII əsrlərdə təsviri sənətin ən geniş yayılmış, yüksək inkişaf etmiş növünü kitab miniatürü təşkil edirdi. Elmi ədəbiyyatda “Səfəvi məktəbi”, “Təhmasib məktəbi”, çox zaman isə “Sultan Məhəmməd məktəbi” adlandırılan bu üslubun inkişafında dövrünün ən görkəmli ustad sənətkarı olan Sultan Məhəmmədin yaradıcılığının müstəsna əhəmiyyəti olmuşdur. Digər qədim və orta əsr rəssamları kimi, Sultan Məhəmmədin də həyat və yaradıcılığının ilk çağları haqqında ətraflı məlumat verən mənbə yoxdur. Müxtəlif salnaməçilər və təzkirəçilərin qeydləri, üstəlik, rəssamın dövrümüzə qədər gəlib çatmış əsərləri bu böyük sənətkarın yaradıcılığını işıqlandırmağa imkan verir. Ehtimal ki, əslən Təbrizdən olan rəssam XVI əsrin ortalarında artıq tanınmışdır; misal üçün: dövrün sənət tarixçisi və rəssamı Dust Məhəmməd onun çəkdiyi miniatürlərin tayı-bərabəri olmadığını qeyd edir, Budaq Qəzvini və Qazi Məhəmməd isə onun "qızılbaşlara aid xüsusiyyətləri hamıdan yaxşı təsvir etdiyini" göstərir. Nizami Gəncəvinin "Xəmsə"sinin 1524-cü il əlyazmasına və Nəvainin divanının əlyazmasına 1527-ci ildə çəkilmiş miniatürlər rəssamın sənət ustalığının inkişaf etməsindən xəbər verir. Obrazların həlli, kompozisiyanın mürəkkəbliyi, insan və heyvan fiqurlarının canlı, ifadəli və dinamik təsviri bu əsərlərin püxtələşmiş qabil bir sənətkar tərəfindən çəkildiyini sübut edir. Hal-hazırda adıçəkilən əlyazmalar müvafiq olaraq Nyu-Yorkun Metropoliten muzeyində və Parisin Milli kitabxanasında qorunur. Sultan Məhəmmədin təxminən 1535-ci ildə Hafizin divanına çəkdiyi miniatürlərdə adi insanların həyat tərzi ilə bərabər, saray əyanlarının həyat tərzi də təsvir edilib. Dövrün tarixçisi İsgəndər Münşi isə rəssamın "öz nəcib sənətinin zirvəsinə çatması və ecazkar fırçalarının zərifliyi ilə bütün dünyada şöhrət qazanması"nı fəxrlə qeyd edirdi. Ona görə də Sultan Məhəmmədin XVI əsrin ortalarında Təbrizdə şah sarayı nəzdində fəaliyyət göstərən sarayın bədii emalatxanasının rəisi və dövlətin baş rəssamı təyin edilməsi təsadüfi deyildi.

Qətran Təbrizi

(1012-1080)

Ərəb xilafətinin süqutu nəticəsində Azərbaycanda başlayan siyasi dirçəliş elm və mədəniyyətin inkişafında da özünü büruzə verdi. Bu dövrdə Azərbaycan “Müsəlman İntibahı” adlanan mühüm mərkəzlərindən biri idi. Azərbaycan intibah mədəniyyətinin ilk böyük şairlərindən biri, Şərqdə tanınan ilk Azərbaycan şairi Qətran Təbrizi idi. Azərbaycan tarixinə Qətran Təbrizi

Hacı Çələbi xan

(? - 1755)

Azərbaycan tarixinə təlatümlü, qanlı- qadalı dövr kimi yazılmış XVIII əsr bir çox qəhrəmanlar, görkəmli dövlət xadimləri və sərkərdələr yetişdirmişdir. Onlardan biri də Şəki xanı Hacı Çələbi xan olmuşdur. İlk Azərbaycan xanlığının banisi Hacı Çələbi xan tarazlaşmış daxili və xarici siyasət yürütməklə Azərbaycan torpaqlarını xarici düşməndən qorumuşdur. O, feodal pərakəndəliyinin xalqın birliyi və taleyi üçün təhlükəli olmasını yaxşı anlayır və ölkəni birləşdirməyə çalışırdı. Onun bu səyləri nəticə verməsə də hər halda, o, Azərbaycanda vahid dövlətin qurulmasını həyatının son anlarınadək arzulamışdır. Azərbaycan tarixində Hacı Çələbi xanın adı

Səməd Vurğun

(1906-1956)

XX  əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində çətin elə bir şair tapılar ki, vətənpərvərlik, beynəlmiləlçilik, humanizm, yüksək xəlqilik və şeriyyət, həyat həqiqəti və romantik arzuları Səməd Vurğun səviyyəsində birləşdirməyə nail olsun.

Azərbacan tarixində Səməd Vurğun (Səməd Yusif oğlu Vəkilov) görkəmli şair, alim və ictimai xadim kimi daxil olub.

Səməd Yusif oğlu Vəkilov 1906-cı ildə Qazax rayonunun Yuxarı Salahlı kəndində anadan olub. İlk təhsilini kənddə aldıqdan sonra 1918-ci ildə Qazax müəllimlər seminariyasına daxil olmuşdur. 1924-cü ildə

Mirzə Qədim İrəvani

(1825-1875)

XIX əsrin ortalarında M.F. Axundzadə, H.B. Zərdabi, S.Ə. Şirvani və d. mütəfəkkirlərin fəsliyyət göstərdiyi mühitdə demokratik ideyaların, qabaqcıl fəlsəfi fikirlərin, yeni estetik normaların və realist ədəbiyyatın təsiri altında Azərbaycan təsviri sənəti öz inkişafını davam etdiridi. Bu dövrdə yaranmış təsviri sənətin səciyyəvi üslub xüsusiyyətləri, ideya estetik mahiyyəti və sənətkarlıq nailiyyətləri M.Q. İrəvani, M.M. Nəvvab, Xurşidbanu Natəvan, Usta Qəmbər Qarabaği kimi dövrün görkəmli rəssamları və xalq ustalarının yaradıcılığında qabarıq əksini tapmışdır. Mirzə Qədim İrəvaninin yaradıcılığı ilə Azərbaycan təsviri incəsənəti şərti dekorativ üslubdan yeni keyfiyyətli realist sənətə keçid başlanır.

Azərbaycan tarixinə Mirzə Qədim İrəvani görkəmli rəssam, portret və ornament ustası, Azərbaycanda realist dəzgah və monumental boyakarlığın inkişafında böyük rol oynamış bir şəxs kimi daxil olmuşdur.