(در جوابیه مختصر ادعاهای جدید مهاجرین...)
شهر اورمیه از جمله قدیمی‌‌ترین مناطق آذربایجان می‌باشد که طبیعت چند گونه آن از کوهستانهای مرتفع و سرسبز تا دشتهای هموار و پر آب از سه رود نازلو ، شهر چای و باراندوز چای سبب شده از هزاران سال قبل مسکون انسانهای باستان باشد و به مرکز فرهنگی آذربایجان تبدیل شود.
پروفسور س.کوون از دانشگاه فیلادلفیا در سال ۳۰ ـ ۱۳۲۸ شمسی برای اولین بار غارهای باستانی تام تاما، هوتو و داوار زاغاسی از حوزه ارومیه را مورد مطالعه قرار داده و قدمت آن را دوران عصر حجر یعنی دهها هزار سال قبل برآورد کرد. وی همچنین از تحقیقات خود چنین برداشت نمود که در آن موقع گروهی از انسانهای نئاندرتال در این غارها ساکن بودند در ادامه اکتشافات پروفسور کوون استخوانهایی از حیوانات جنگلی از این غارها بدست آمد که نشان می داد این محیط در آن اعصار کاملاً جنگلی بوده است .
تمدن عظیم کورقان که در مناطق ترک نشین از حداقل پنج شش هزار سال قبل بر جای مانده در اورمیه نیز خودنمایی می‌کند و با کشف کورقانهای عظیم در خرداد ۱۳۷۹ در اورمیه اهمیت اکتشافات این قبیل محوطه‌ها بیشتر گشت. می‌دانیم در تمدن کورقان، ترکهای باستان (پروتو تورک) به ایجاد مقابر عظیم سنگی پرداخته و در آن وسایل و اشیاء زندگی قرار می‌دادند این وسایل توانست شیوه معیشتی بسیاری از تمدنهای باستانی پروتو تورک نظیر ساکاها، کاس‌ها، مانناها، اورارتوها، گوتی‌ها، اسکیت‌ها، آس‌ها، هونها و غیره را با قدمت چندین هزار ساله نمایان سازد .
تپه‌های عظیم باستانی که باستان شناسان انگلیس تعداد آنها را فقط در اورمیه دهها عدد برآورد کرده‌اند از جمله این کورقانها محسوب می‌شود. تعدادی از این تپه‌ها کورقان نبوده بلکه لایه‌هایی از تمدن در آنها کشف شده است . مهمترین این تپه‌های باستانی در حوزه ارومیه تپه باستانی (گؤی تپه) در شرق ارومیه می‌باشد که در سال ۱۳۲۷ شمسی (براون) انگلیسی از دانشگاه منچستر آنرا مورد مطالعه قرار داد و تمدنهای بسیار قدیمی از آن کشف کرد. آثار کشف شده از این تپه بسیار جالب بود. از مهمترین این آثار کشف شده صفحه‌ای دایروی شکل منقوش به نقش قیل قمیش از داستانهای قدیم سومریان پروتو تورک می‌باشد که گفتنی‌‌های بسیار دارد. قیل‌قمیش درموزه تهران قرار دارد.
پیدا شدن سمبل سومری‌ها یعنی قیل‌قمیش در گوی تپه حاکی از آن است که این منطقه در اعصار بسیار دور مأمن تمدن باستان و تقریباً ناشناخته » آراتا / اره‌ته « می‌باشند. امروزه محققین برآنند که آراتاها گروهی از سومریان پروتوتورک هستند که همراه با سومریان به بین‌النهرین نرفته و در غرب آذربایجان از جمله اورمیه ساکن شدند.
شهر اورمیه چهارهزار سال قبل در زمان هوری‌ها و سه هزار سال قبل در زمان اورارتوها از جمله استحکامات مهم آذربایجان شمرده می‌شد که نامش در کتیبه‌های اورارتویی و آشوری به کرات دیده می‌شود. در این سنگ نوشته‌ها نام اورمیه به شکل اورمئت و اورمیاتی urmet / urmiate دیده می‌شود. پادشاهان آشور هر از چند گاهی به علت سرسبزی و تاراج ثروت، منطقه اورمیه و غرب آذربایجان به این ناحیه قشون‌کشی می‌کردند مثلاً سلمنصر سوم شاه آشور (۲۴ ـ ۸۵۹ ق . م) از جنگلی سخن رانده که در ساحل دریاچه اورمیه انجام داده است ساحل نشینان که از پیشروی ارتش خونریز و ویرانگر آشور متوحش شده بودند با قایق‌های الواری مجهز به بادبانهای پوستی به تعقیب آنها می‌پردازند و آب دریاچه را با خون فراریان گلگون می‌سازند.
در کتیبه‌های اورارتویی به منطقه غرب دریاچه اورمیه قیلزان گفته می‌شد نه گیلزان . اورمیه در دوران تاریخی بعد از اورارتورها (دوران پس از حمله اسکندر تا دوران اشکانیان ) از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و به سبب قرار گرفتن درسر راه روم ـ شیز (تکاب ـ تخت سلیمان) بارها مورد تاخت و تاز قشون روم قرار گرفته و حتی گفته می شود یکبار به آتش کشیده شده بود.
شهر اورمیه به نوشته پاره‌ای از مورخین و جغرافی‌دانان قبل و بعد از اسلام شهر زرتشت قلمداد شده است. حتی بسیاری کوه (بیزو داغ) در شمال شرق اورمیه را زیستگاه زرتشت می‌دانند. حتی پاره‌ای از مردم ارومیه معتقدند قبر مادر زرتشت (دوغدو) در اورمیه قرار دارد و جای آنرا نشان می‌دهند.
حتی بعضی ها محل نامبرده را قبر (بورلاخاتون) از قهرمانان کتاب عظیم و گرانسنگ دده قورقود می دانند.
دکتر توحید ملک زاده
