نقشه بافت جمعیتی جغرافیای ایران در سال 1939

---

نقشه بافت جمعیتی جغرافیای ایران در سال ۱۹۳۹ میلادی که توسط امریکا تهیه شده است.

از نکات قابل توجه این نقشه، وجود اتنیکی به نام «فارس» تنها در محدوده استان شیراز امروزی است. در این نقشه اتنیک‌های «تورک»، «عرب و شوش»، «لور»، «تاجیک» و ... وجود دارد.

مناطقی که امروز از آن با نام فارس‌نشین یاد می‌شود در سال‌های نه چندان دور تاجیک‌نشین بود و نه قومی به نام فارس وجود داشت و نه زبانی به این نام.

نکته دیگر که قابل توجه و تأمل است، اکثریت تماماً تورک شمال ایران است.

حکومت‌ پهلوی یا به تعبیری بهتر «حاکمیت فارس»، با تغییر ترکیب جمعیتی در این جغرافیا موجب پراکندگی و گسست سرزمینی تورک و عرب شد. به طوری که هم اکنون بین تورک‌های منطقه آزربایجان با دیگر مناطق تورک‌نشین ایران یکپارچگی سرزمینی وجود ندارد.

 

کتیبه بیستون جعلی است

لطفا به دو تصویر بالا دقت کنید

عکس اول از گالری آرتور ساکلر، تهیه شده توسط ارنست هرتسفلد در سال 1913 است.

در بیستون نه متنی وجود دارد، نه داریوشی، نه محافظانی، نه آن سنبل جعلی اهورا مزدا. حتی  صخره ها به طور کامل مسطح نشده اند تا بتوان بر روی آن کتیبه ای حک نمود.

حال این عکس را با تصویر بعدی که مربوط به وضعیت کنونی آن سنگ نگاره است مقایسه کنید!

این کتیبه کل شناسنامه تاریخ ایران باستان است که با این تصویر مستند بی اعتبار می شود...

یک سند دولتی مربوط به دوره قاجار که از رسم‌الخط «آزربایجان» استفاده ‌شده است

در این سند که تحت عنوان « اداره تلگرافی دولت علیه ایران - راپورت داخله روزنامه خطوط آزربایجان» ضبط شده است گزارشات روزانه شهرهای جلفا، ارومی، خوی، مراغه، گوگان و ساوجبلاغ ارائه شده است.

مومیایی ۴۰۰۰ ساله تورک

یک نمونه‌ از تعداد زیادی مومیایی تورک (زن، مرد و کودک) که در سال ۱۹۸۴ در چین کشف شده است.

مومیایی این زن مربوط به ۴۰۰۰ سال پیش بوده و اعضای داخلی بدنش از درون جسد بیرون آورده نشده است. این امر نشان می‌دهد که تکنیک مومیایی تورک بسیار پیشرفته‌تر از روش‌های مومیایی مصر باستان بوده است.

همچنین بر روی بدن این زن اثراتی از عمل جراحی وجود دارد و محل جراحی با موی اسب دوخته شده است. این کشف نشان می‌دهد که علم پزشکی در میان تورک‌ها در ۴۰۰۰ سال پیش چقدر پیشرفته بوده است.

 

سیارک آذربایجان 2698

نام آذربایجان در سال 1971 توسط شوروی وارد فضا شده است.

در 11 اکتبر 1971، ستاره شناسان شوروی از رصدخانه کریمه یک سیارک معمولی کمربند اصلی را کشف کردند که "آذربایجان" نام گرفت. به مناسبت انتصاب نام «آذربایجان» به سیاره فرعی، گواهی افتخاری صادر شد که در آن اشاره شده است که مؤسسه نجوم نظری، که رهبری کار بر روی سیارات کوچک در اتحاد جماهیر شوروی را بر عهده دارد، گواهی می دهد که سیاره کوچک شماره 2698 که توسط ستاره شناسان شوروی کشف شد، به نام جمهوری سوسیالیستی شوروی آذربایجان نامگذاری شود.

جنگ جهانی دوم در آپریل 1941

رنگ قرمز در نقشه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی

رنگ خاکستری آلمان ، متحدان و مستعمرات

رنگ آبی انگلیس و مستعمرات

- جبهه Axis (آلمان و متحدان) تقریبا همه ی جای اروپا رو گرفته اند
خاک های باقی مانده یونان را هم در حال گرفتن بودند، قبرس هم دست انگلیس بود و در حال جنگ با بریتانیا بودند

این وسط ببینید که چطور تورکیه کاری کرده بود که Axis حتی جرئت نکرد به ذره ای از خاکش دست بزند
همینطور دقیقه به دقیقه ویدیو کشورها داشتن اضافه می شدن به جبهه Axis

سپتامبر سال 1941
خیلی از خاک شوروی توسط Axis تسخیر شده و ایران به جبهه هیتلر پیوسته (که سر چند ساعت نصف ایران تبدیل میشه به خاک انگلیس و نصف دیگه خاک شوروی)
یونان کامل تسخیر شده
عراق و سوریه از بی طرفی در آمدن و توسط جبهه انگلیس اشغال شدن

دسامبر 1941
ایران کامل اشغال می شود و تنها کشوری که هنوز کسی جرئت نکرده بهش دست بزنه ترکیه هست

تورکیه، سوئیس نبود که به وسیله کوهستان محافظت بشه و اینطوری از جنگ دور باشد
بلکه تورکیه با نام ملت غیورش و افتخاراتش در جنگ بود که ترس رو در دل دو جبهه مینداخت و هیچ کدام از جبهه ها جرئت حمله به خاک جمهوری ترکیه را نداشتند.

نگاهی به تاریخ باستانی اورمیه

(در جوابیه مختصر ادعاهای جدید مهاجرین...)

شهر اورمیه از جمله قدیمی‌‌ترین مناطق آذربایجان می‌باشد که طبیعت چند گونه آن از کوهستانهای مرتفع و سرسبز تا دشتهای هموار و پر آب از سه رود نازلو ، شهر چای و باراندوز چای سبب شده از هزاران سال قبل مسکون انسانهای باستان باشد و به مرکز فرهنگی آذربایجان تبدیل شود.
پروفسور س.کوون از دانشگاه فیلادلفیا در سال ۳۰ ـ ۱۳۲۸ شمسی برای اولین بار غارهای باستانی تام تاما، هوتو و داوار زاغاسی از حوزه ارومیه را مورد مطالعه قرار داده و قدمت آن را دوران عصر حجر یعنی دهها هزار سال قبل برآورد کرد. وی همچنین از تحقیقات خود چنین برداشت نمود که در آن موقع گروهی از انسانهای نئاندرتال در این غارها ساکن بودند در ادامه اکتشافات پروفسور کوون استخوانهایی از حیوانات جنگلی از این غارها بدست آمد که نشان می ‌داد این محیط در آن اعصار کاملاً جنگلی بوده است .
تمدن عظیم کورقان که در مناطق ترک نشین از حداقل پنج شش هزار سال قبل بر جای مانده در اورمیه نیز خودنمایی می‌کند و با کشف کورقانهای عظیم در خرداد ۱۳۷۹ در اورمیه اهمیت اکتشافات این قبیل محوطه‌ها بیشتر گشت. می‌دانیم در تمدن کورقان، ترکهای باستان (پروتو تورک) به ایجاد مقابر عظیم سنگی پرداخته و در آن وسایل و اشیاء زندگی قرار می‌دادند این وسایل توانست شیوه معیشتی بسیاری از تمدنهای باستانی پروتو تورک نظیر ساکاها، کاس‌ها، مانناها، اورارتوها، گوتی‌ها، اسکیت‌ها، آس‌ها، هونها و غیره را با قدمت چندین هزار ساله نمایان سازد .
تپه‌های عظیم باستانی که باستان شناسان انگلیس تعداد آنها را فقط در اورمیه دهها عدد برآورد کرده‌اند از جمله این کورقانها محسوب می‌شود. تعدادی از این تپه‌ها کورقان نبوده‌ بلکه لایه‌هایی از تمدن در آنها کشف شده است . مهمترین این تپه‌های باستانی در حوزه ارومیه تپه‌ باستانی (گؤی تپه) در شرق ارومیه می‌باشد که در سال ۱۳۲۷ شمسی (براون) انگلیسی از دانشگاه منچستر آنرا مورد مطالعه قرار داد و تمدنهای بسیار قدیمی از آن کشف کرد. آثار کشف شده از این تپه بسیار جالب بود. از مهمترین این آثار کشف شده صفحه‌ای دایروی شکل منقوش به نقش قیل قمیش از داستانهای قدیم سومریان پروتو تورک می‌باشد که گفتنی‌‌های بسیار دارد. قیل‌قمیش درموزه تهران قرار دارد.
پیدا شدن سمبل سومری‌ها یعنی قیل‌قمیش  در گوی تپه حاکی از آن است که این منطقه در اعصار بسیار دور مأمن تمدن باستان و تقریباً ناشناخته » آراتا / اره‌ته «  می‌باشند. امروزه محققین برآنند که آراتاها گروهی از سومریان پروتوتورک هستند که همراه با سومریان به بین‌النهرین نرفته و در غرب آذربایجان از جمله اورمیه ساکن شدند.
شهر اورمیه چهارهزار سال قبل در زمان هوری‌ها و سه هزار سال قبل در زمان اورارتوها از جمله استحکامات مهم آذربایجان شمرده می‌شد که نامش در کتیبه‌های اورارتویی و آشوری به کرات دیده می‌شود. در این سنگ نوشته‌ها نام اورمیه به شکل اورمئت و اورمیاتی  urmet / urmiate دیده می‌شود. پادشاهان آشور هر از چند گاهی به علت سرسبزی و تاراج ثروت، منطقه اورمیه و غرب آذربایجان به این ناحیه قشون‌کشی می‌کردند مثلاً سلمنصر سوم شاه آشور (۲۴ ـ ۸۵۹ ق . م) از جنگلی سخن رانده که در ساحل دریاچه اورمیه انجام داده است ساحل نشینان که از پیشروی ارتش خونریز و ویرانگر آشور متوحش شده بودند با قایق‌های الواری مجهز به بادبانهای پوستی به تعقیب آنها می‌پردازند و آب دریاچه را با خون فراریان گلگون می‌سازند.
در کتیبه‌های اورارتویی به منطقه غرب دریاچه اورمیه قیلزان گفته می‌شد نه گیلزان . اورمیه در دوران تاریخی بعد از اورارتورها (دوران پس از حمله اسکندر تا دوران اشکانیان ) از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و به سبب قرار گرفتن درسر راه روم ـ شیز (تکاب ـ تخت سلیمان) بارها مورد تاخت و تاز قشون روم قرار گرفته و حتی گفته می شود یکبار به آتش کشیده شده بود.
شهر اورمیه به نوشته پاره‌ای از مورخین و جغرافی‌دانان قبل و بعد از اسلام شهر زرتشت قلمداد شده است. حتی بسیاری کوه (بیزو داغ) در شمال شرق اورمیه را زیستگاه زرتشت می‌دانند. حتی پاره‌ای از مردم ارومیه معتقدند قبر مادر زرتشت (دوغدو) در اورمیه قرار دارد و جای آنرا نشان می‌دهند.
حتی بعضی ها محل نامبرده را قبر (بورلاخاتون) از قهرمانان کتاب عظیم و گرانسنگ دده قورقود می دانند.

دکتر توحید ملک زاده

مدرسه محمدیه قدیمیترین دبیرستان تبریز

اکثر دوستان تبریزی، دبیرستان فردوسی آن شهر را «قدیمیترین و بهترین دبیرستان تبریز» میدانند و نام تحمیلی آن مدرسه به بخشی از سوابق تحصیلی، خاطره و حافظه تبریزیها تبدیل شده است.

نام واقعی این مدرسه که با کمک فرهنگیان و خیرخواهان آذربایجان در سال ۱۲۹۵ احداث شده، مدرسه محمدیه بود که بعد از مدارس رشدیه و مدرسه دولتی مظفریه و در کنار مدارس حکمت، تمدن و مدرسه دولتی فیوضات از مدارس قدیمی آذربایجان است. محل اولیه این مدرسه یک خانه اجاره‌ای در کوی سیرخاب بود و پس از یکسال به خانه فرمانفرما در کوی شیشگیلان منتقل شد و سال ۱۲۹۸ شمسی به عمارت حاج حسین معمار انتقال یافت.

این مدرسه از همان روزهای اول نقش موثری در وقایع تبریز و آذربایجان داشت. رحیم رئیس‌نیا در شماره ۱۸ مجله گفتگو مینویسد که روز دوم قیام شیخ محمد خیابانی شاگردان و کادر آموزشی مدرسه محمدیه به بازار تبریز آمدند و بازار را به حالت تعطیل درآوردند که به منزله اعلان آغاز  قیام خیابانی بود. عمده علت فعالیت سیاسی شاگردان آن مدرسه حضور معلمانی مانند فیوضات و تقی رفعت در آن مدرسه بود. تقی رفعت، سردبیر تجدد و از نویسندگان اصلی آزادیستان، ضمن تدریس در آن مدرسه سرپرستی انجمن «ادب» آن مدرسه را نیز برعهده داشت که هر ماه یک شماره از طرف هئیت محصلین متوسطه تا شکست قیام خیابانی منتشر میشد.

کسان زیادی برای بقای این مدرسه غیردولتی، خون دلها خورده‌ و برخی از مقامات دولتی نیز گاهی به کمک آنها شتافتند. بطوریکه سال ۹۸ با کمک سپهسالار اعظم، والی آذربایجان، قسمتی از عوارض دریافتی از بار، مسافر و کالاهای تجارتی و کشتیرانی دریاچه اورمیه به فرهنگ آذربایجان اختصاص یافت و باعث استحکام بنیان مدارس محمدیه، رشدیه، حکمت، تمدن  و مدرسه دولتی فیوضات شد و سال ۱۲۹۹ مدرسه محمدیه به حیاط صندوقخانه (از عمارتهای حرمخانه) منتقل شد که با انتقال به عمارت حرمخانه و احداث بناهای بعدی، مدرسه دارای ساختمان نسبتا آبرومندی میشود. یعنی ما ملتی داشته‌ایم و منابعی که به وقت نیاز دستمان را میگرفتند.

خرمگس‌های معرکه، ده سال بعد از احداث نام این مدرسه را به مدرسه متوسطه دولتی و در بیستمین سال تاسیس‌اش، به دبیرستان فردوسی تغییر دادند، تا نسل بعدی ما را به دلخواه خود تغییر دهند و بعدها دریاچه‌ای را که عوارض کشتیرانی‌اش ناجی مدارسمان بود، کشته شد و نام یک شاعر بیگانه با خاطرات نوجوانی طیف زیادی از تحصیلکردگان تبریز گره خورد.

✍️ ابراهیم ساوالان

#تاریخ #جعلیات_آریایی #قاجار #شوونیسم_فارس

تصویری از نارین قالا (نارین قلعه) اردبیل مربوط به دوره قاجار

نارین قلعه یا همان ارگ حکومتی اردبیل، قلعهٔ مستحکمی بوده‌ است در درون شهر اردبیل و در کنار بالیقلی‌چای که در دورهٔ رضا پالانی (پهلوی) در سال ۱۳۱۵ شمسی تخریب گردیده‌ است.

با احداث ساختمان ای سی تی مخابرات در دوره حسن روحانی سفره زیرزمین، دیوان خانه و حمام قلعه که کشف و آشکار شده بود هم تخریب شدند.

پهلوی در روی زمین آثار تاریخی آذربایجان را نابود کرد حضرات هم در زیرزمین باقیمانده آثار تاریخی این خطه را در طی این چهار دهه نابود کردند.

سید جعفر پیشه وری / Seyid Cəfər Pişəvəri

Seyid Cəfər Pişəvəri
(tam adı: Seyid Cəfər Mir Cavad oğlu Pişəvəri,
fars: سید جعفر پیشه وری; d. 1892, Zeyvə, Xalxal, Ərdəbil, Qacar Dövləti — ö. 11 iyun 1947, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — İran və Azərbaycan-sovet siyasətçisi, publisisti, jurnalisti İran kapitalist partiyasının təsisçilərindən biri, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri, Azərbaycan Milli Hökumətinin sədri (1945-1946).
.
Doğum tarixi: 1892
Doğum yeri: Zeyvə, Xalxal, Ərdəbil, Qacar Dövləti
Vəfat tarixi: 11 iyun 1947 (55 yaşında)
Vəfat yeri: Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vəfat səbəbi: Avtomobil qəzası
Peşəsi: siyasətçi, jurnalist
Milliyyəti: Azərbaycanlı
Təhsili: Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universiteti
Fəaliyyəti: Azərbaycan Milli Hökumətinin başçısı
Partiya: Ədalət İran Kommunist Partiyası
Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Rəhbəri və Qurucusu

S.C.Pişəvərinin müəllim, jurnalist, yazıçı və siyasi xadim kimi yetişməyində və fəaliyyətində Bakıdakı ədəbi-siyasi mühitin, o dövrün mətbuatının, ədəbi və siyasi simalarının təsiri danılmazdı.

Resmi instagram Sayfesi:@Pishevari_President

میرجعفر پیشه‌وری (۱۸۹۳-جو ایل ۲۶ آوقوست) گونئی آذربایجانین خالخال شهری‌نین زئیوه کندینده، بیر اکینچی عائیله سینده آنادان اولموش‌دور. شاهلیق اوصول ایداره سی‌نین بوغوجو موحیطینده ایکی قات ظولوم آلتیندا یاشایان گونئی آذربایجان‌لی‌لار همیشه اولدوغو کیمی، ایقتیصادی چتینلیکدن یاخا قورتارماق اوچون ایران-ین موختلیف شهر و ناحیهلرینه ایش آختارماغا گئدیردیلر. بعضاً عائیلهسی ایله بیرلیکده آرازی کئچرک باکی-یا نئفت معدنلرینده ایشلمک اوچون گئدن‌لرده اولوردو. بئله عائیلهلردن بیری ده بالاجا سید جعفرین عائیلهسی اولور. باکی-دا دا ایقتیصادی چتین‌لیک ایچرهسینده عؤمور سورن پیشه‌وری گوندوزلری ایشله‌ایب، آخشام‌لاری بیر نئچه صینیف درس اوخویا بیلیر. او شخصی موطالیعه و فیطری ایستعدادی‌نین سایهسینده گؤرکم‌لی خادیم سویهسینه یوکسله بیلمیش‌دیر.
پیشه‌وری‌نین کیملیینی بیر نئچه جومله ایله کاراکتئریزه ائتمهلی اولساق، بئله دئملیییک: پئشهکار اینقیلاب‌چی، قودرت‌لی موحرریر، ایستعدادلی یازیجی، گؤرکملی تشکیلات‌چی، آلوولو ناطیق ایدی. بئله چوْخ جهت‌لی فعالیتین هر بیرینده او گؤرکم‌لی خادیم، تکرار اولونماز شخصیت کیمی اؤزونو گؤسترمیش‌دیر.

 

منبع و اینستاگرام رسمی سئیفه سی: Pishevari_President@

اشاره های کوتاهی به جمهوری آلتای و ترکان آرکوع و ادبیات و افسانه های ترکان بومی آلتای

جمهوری آلتای در آسیای مرکزی و مرزهای قزاقستان، چین و مغولستان واقع شده است. که وسعتش قابل مقایسه با پرتغال است. این منطقه توسط کوه ها از برف ابدی و یخچال های طبیعی، شبیه به کوه های آلپ اروپا تحت سلطه است. بلندترین قله Ak-Sümer ، آک -سومر ، 4506 متر (نزدیک به 15،000 فوت) می باشد. آلتایی دارای جمعیتی در حدود 200000 تفر می باشد .ملیت های ساکن در جمهوری خودمختار آلتای ترک  - مغول - روس - آلمانی و... می باشد که ساکنان اصلی ابن منطقه ترکان و تا حدی مغولان هستند که بعد قرن 19 کم کم نژاد روس و اروپایی به این مناطق وارد شدند.. ترکان آلتای 60 درصد ترکان آلتای شهرنشین هستند و 40 درصد مردم ترک تبار در آلتایی روستایی هایی می باشند که  شکارچیان و چوپانان عشایری هستند که گله های گوسفند، اسب و گاهی شتر را می چرانند . فرهنگ بسیار جالب به ارث رسیده به فرزندان آنها، از ویژگی های اساسی از آن را از اوایل شروع تمام راه را تا به امروز تحویل داده شده است.یکی از مهم ترین اشکال هنر آلتایی، جدا از نقاشی و شعر، روایت حماسه در صدای صدای تیز به همراهی topshur، یک ابزار مانند عود رشته است. روایتهای تاریخی و حماسی  محبوبیت زیادی در میان مردم ترکستان دارد . یکی از راویان افسانه ای، Deley، می باشد ترکان این مناطق طولانی ترین هفت روز و شب  سال را بطور خاصی جشن می گیرند  امروزه این سنت هنوز هم توسط مردم زنده نگه داشته شده است.آنها به حفظ میراث سنتی ادبیات عامه پسند و آوازی حود که توسط  هوازان ها اجرا می شود می کوشند و خیلی علافه من هستند . این حماسه ها  حاوی ایده های زیبایی از این کشور در حقیقی ترین شکل آن بیان می شود  از جهان روزمره و جهان ارواح و اسطوره. بسیاری از آنها pentatonic هستند و melismatics نقش مهمی در توسعه ملودی بازی می کند. آهنگ های تبریک، برای هر یک از فصول، لالایی ها، آهنگ ها برای تمام انواع حیوانات و حتی حشرات، آهنگ از سفر، آهنگ فلسفی مدرن، سرودهای، و بداهه وجود دارد. بسیاری از یک نوع از فلسفه دهان و، در همان زمان، کتاب های درسی طراحی شده برای هدایت انسان ها به سطح بالاتری از آگاهی.با "اوچ سومر"،  رسیده و برای اولین بار در حال حاضر با دو قوم خوانندگان از آلتایی ظاهر می شود. بولوت آریق و  و نوهون شوماروف  خواندن از زیبایی میهن خود آلتایی، از "دریاچه طلایی"، کزقیل کول  رودخانه  "قاتون"  قاتون چاییق و تپه آک سومر " آک سومر تپه یینگ  (در کوه آلتای بلندترین قله)، و قدیمی "پازیریک" - این تپه گور   که به زبان اهالی  پازییک گور هار تپه یینگ  گفته می شود که شامل مزارهای قدیمی متعلق به قرون 2-3 قبل از میلاد است  که در باور  اهالی مزار سربازان کشته شده  خاقان مانناس جاباغو  است که برای دفاع از وطن به دست ارتش توپاقاتای  (چین قدیمی ) کشته شده اند  را ترجیح می دهند این مردمان گویی ازدرون خویش و با روح خویش به موسیقی پیوند خورده اند/ 

یکی از قدیمی ترین افسانه  ساکنان آلتایی  در مورد منشاء  قبیله ترکی رکوع، که حتی در چین واقع بودند و بعدا رکوع به جنوب  آلتایی در قرن 5 قبل میلاد مهاجرت کردند  وبا دو استخراج سنگ آهن شهرت و ثروت کسب نمودند انها کلیهاهالی قبیله خود را طی جنگی از دست دادند و از انها تنها  یک فرد باقی ماند که با ماده گرگی ازدواج کرده و 7 پسر ماده گرگ از او زایید که برادران از قبایل مونقوت و تانگوت و مانچوت  دخترانی به زنی گرفتند و کم کم افراد ارتش خود را زیاد کردند با فرزندانشان و بعد از ان بود که ترکانرا حکومتی برپا کرده و انتقام نیاکان و تمدن نامود شده خویش را از توپاقاتای (چین ) گرفتن و تا ابد مردمان توپاقاتای (چین ( برده ترکان شدن و بعدها ترکان کله گرگ خاکستری را که بیرق  خودشان بود در 7 اقلیم جهان از مونقوتا ( موغولستان ) تانگوتا (تنگوزیا ) مانچوتا (منچوری ) توپاقاتتایا (چین ) اهننتا (هندوایران) باتتیا(ایران)  برای همیشه برپا کردند و تانگری این مردمان تووروک را قااقان 7 اقلیم جهان نمود.

Tarixi döyüşlər

Əhəməni şahı II Kiros e.ə 530-cü ildə Azərbaycanın şimalında yaşayan və Tomrisin başçılıq etdiyi massagetlərə qarşı müharibədə məğlub olub, özü isə öldürülüb.

Makedoniya ilə Əhəməni dövlətləri arasında e.ə 331-ci ildə baş vermiş döyüşdə albanlar, sakasenlər, saklar da Atropatın başçılığı altında Əhəməni ordusunda İsgəndərə qarşı vuruşub.

Alazan çayı yaxınlığında e.ə 65-ci ildə romalılarla olan döyüşdə albanlar məğlub olublar.

Eramızın 359-cu ildə Amid döyüşündə bir tərəfdən Sasani-Alban, digər tərəfdən isə Roma-Erməni dövlətləri üz-üzə gəldi. Bu döyüşdə Sasani-Alban ittifaqı qələbə çaldı. Amid döyüşündən sonra Albaniyanın işğal olunmuş Arsak, Marlar ölkəsi (Naxçıvan) və Kaspiana vilayətləri geri alındı.

371-ci ildə Dzirav döyüşündə tərkibində erməni dəstələri olan romalılar qalib gəliblər. Bu məğlubiyyətdən sonra Albaniya Uti, Sakasena, Girdiman və Kolt vilayətlərini müvəqqəti olaraq itirib.

Xalxal şəhəri yaxınlığında 450-ci ildə baş vermiş döyüşdə alban qoşunları sasani qoşununu məğlub edib.

Ərəblərlə sasanilər arasında baş vermiş 636-cı il Kadisiyyə döyüşündə Alban şahzadəsi dəstəsi ilə Rüstəmin başçılıq etdiyi sasani qoşunu tərkibində vuruşub. Cavanşir göstərdiyi igidliyə görə sasani şahı III Yəzdəgird tərəfindən mükafatlandırılıb.

Ərəblər tərəfindən Sasani paytaxtı Ktesifon şəhəri 638-ci ildə mühasirəyə alınanda, Alban hökmdarı Cavanşir 3 minlik alban qoşununun başında sasanilərlə birlikdə altı ay Ktesifonun müdafiəsində durub.

639-cu ildə Hüzeyfənin başçılığı ilə ərəb qoşunlarının Azərbaycana hücumu zamanı Ərdəbildən bir qədər aralı, Cərmidan dağı yaxınlığında baş vermiş döyüşdə mərzban İsfəndiyar ibn Fərruxzadın başçılıq etdiyi Azərbaycan qoşunları məğlub olub.

662-ci ildə Alban hökmdarı Cavanşirin qoşunu ilə Xəzər qoşunu arasında Kür çayı sahilində baş vermiş döyüşdə alban qoşunu qələbə çalıb.

944-cü il avqustun 24-də rus dəstələri Bərdə şəhərini mühasirəyə aldı. Əhalinin müdafiəsinə baxmayaraq ruslar şəhəri tuta bildilər. Şəhərdə böyük dağıntı və qırğın törədildi. Salari hökmdarı Mərzuban ibn Məhəmməd 30 minlik qoşunla köməyə gəlsə də, Mosul hökmdarının onun torpaqlarına hücumunu eşidərək geri qayıtması rus dəstələrin 945-ci il avqustun 12-ə qədər Bərdədə qalmasına şərait yaradıb.

Eldənizlər-Atabəylər dövləti

Səlcuqilərin tənəzzülü dövründə Azərbaycan Atabəyləri dövləti öz müstəqilliyini elan etmişdir. Dövlətin adı Şəmsəddin Eldənizin adı ilə bağlıdır. Eldəniz uşaqlığında qul kimi satılmış və taleyi onu Səlcuqlu sarayına aparıb çıxarmışdır. O, ağlı və işgüzarlığı ilə Sultan II Toğrulun diqqətini və rəğbətini qazanaraq əmir titulu almışdır. 1136-cı ildə Eldəniz Səlcuq sultanı Toğrulun oğlu Arslanın atabəyi və Azəbaycanın cənub vilayətinin hakimi təyin olundu. O, Sultan II Toğrulun ölümündən sonra onun dul arvadı Möminə Xatunla evlənmişdir. 1136-cı ildə isə Aran hakimi təyin olunaraq Bərdəyə yollanmış və beləliklə, Eldənizlər dövlətinin əsasını qoymuşdur.

İraq Səlcuq sultanlığının ictimai, siyasi həyatında mühüm rol oynayan Eldəniz formal surətdə Səlcuqilərə tabe olsa da, XII əsrin 30-cu illərindən müstəqil hökmdar kimi dövləti idarə edir və öz adına sikkə kəsdirirdi. 1152-ci ildə Arran, bir qədər sonra isə Marağa hakimi Xasbəyin idarə etdiyi Ərdəbil Eldənizin hakimiyyətinə keçdi. O, Şirvanşahı da asılı vəziyyətə salmışdı. 

Şəmsəddin Eldənizin hakimiyyətinin axırlarında dövlətin sərhəddi Dərbənddən Bəsra körfəzinə, Tiflis qapılarından Məkrana, Aran və Şirvan, İraq, Həmədan, Gilan, Mazandaran, İsfahan və Reyə kimi yayılmışdı.

Şəmsəddinin oğlu Məhəmməd Cahan Pəhləvanın dövründə Eldənizlər dövləti daha da güclənmişdi. 

Qızıl Arslan qardaşı Məhəmməd Cahan Pəhləvandan sonra uzun müddət taxt-tacını əldə tutmaq uğrunda mübarizə apardı. 

İraq Sultanlığının hakimiyyətini əlində cəmləyən Qızıl Arslanın 1191-ci ildə qətlə yetirilməsindən sonra hakimiyyət Cahan Pəhləvanın türk əsilli Qüteybə Xatundan olan oğlu Əbu Bəkr ilə İnanc Xatundan olan oğlu Qutluq İnanc və Əmir Əmiran arasında bölüşdürüldü. 

Bundan sonra qardaşlar arasında başlayan səltənət mübarizəsi Əbu Bəkrin zəfəri ilə nəticələndi. Ancaq davam edən xarici hücumlar (Xarəzmşahlar, gürcülər və s.) dövlətin süqutuna zəmin hazırlamışdı. Əbu Bəkr 1210-cu ildə dünyasını dəyişəndən sonra hakimiyyətə gələn qardaşı Özbəyin dövründə (1210-1225) Atabəylər dövlətinin tənəzzülü sürətlənmişdi.

Atabəylər dövründə Azərbaycanın Gəncə, Təbriz, Naxçıvan, Marağa, Ərdəbil, Dərbənd, Bakı, Şamaxı, Beyləqan kimi böyük ticarət və sənət mərkəzləri çox məşhur olmuşdur. O vaxt Gəncə və Təbrizin əhalisinin sayı 100 mini ötmüş, Naxçıvanın əhalisinin sayı isə 80-100 minə çatırdı.

Azərbaycan Atabəylərinin paytaxtı müxtəlif dövrlərdə Gəncə və Naxçıvan şəhərləri olmuşdur.

Eldənizlərin hakimiyyəti dövrü Azərbaycanın çiçəklənmə dövrüdür. Bu müddətdə şəhərlər abadlaşdırılmış, ticarət, sənətkarlıq, heyvandarlıq, əkinçilik həddən artıq irəli getmişdir. 

1225-ci ildə Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumları nəticəsində Atabəylər dövləti süqut etdi.

Paytaxtı Naxçıvan və Təbriz şəhərləri olmuşdur. 

:Hakimiyyətdə olan hökmdarlar

1136-1175 Şəmsəddin Eldəniz

1175-1186 Məhəmməd Cahan Pəhləvan

1186-1191 Qızıl Arslan

1191-1210 Əbu Bəkr

1210-1225 Özbək

Azərbaycan Milli Hökuməti- 21 Azər Hərəkatı

Məlum olduğu kimi, İkinci dünya müharibəsinin başlanılması Böyük Britaniya ilə yanaşı Sovetlər Birliyi hərbi hissələrinin İran adlanan ölkənin ərazisinə daxil olması ilə yekunlaşdı. Bu isə, eyni zamanda, ölkənin Rza şahın başçılıq etdiyi istibdad rejiminin süqutuna gətirib çıxardı. Bir tərəfdən xarici müdaxilə, digər tərəfdən mövcud rejimin yıxılması İranda müəyyən qədər demokratik mühitin yaranmasına gətirib çıxarmış oldu. Demokratik proses ölkənin müxtəlif bölgələrində fərqli formalarda təzahür edirdi. Güney Azərbaycanda isə bu milli-azadlıq hərəkatı Seyid Cəfər Pişəvərinin başçılığı ilə Azərbaycan Milli Hökümətinin yaranması ilə nəticələndi
Azərbaycan Milli Höküməti Azərbaycan türklərinin apardığı uzun illik milli-azadlıq hərəkatının təbii yekunu kimi şərtlənməkdədir. Seyid Cəfər Pişəvərinin başçılığı ilə aparılan 21 Azər hərəkatı 12 dekabr 1945-ci ildə Azərbaycan Milli Hökümətinin qurulması ilə nəticələnir. Ona görə də tarixi-siyasi ədəbiyyatda Azərbaycan Milli Höküməti 21 Azər hərəkatı adı ilə tanınmaqdadır
Azərbaycan Milli Höküməti İran adlanan ölkədə Azərbaycan türklərinin milli muxtariyyət hüququnu tanıyan bir hökümət kimi fəaliyyətə başlamış, daha sonra isə siyasi istiqamətini müstəqil dövlətçilik səmtinə yönləndirmək məramı izləmişdir

 

Azadıstan - Cənubi Azərbaycan Milli Hökuməti

Cənubi Azərbaycanda Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin liderliyi ilə 3 ay (iyul - sentyabr 1920-ci il) müstəqil olan qısa ömürlü dövlət

Güney Azərbaycan Demokrat Firqəsi açıq fəaliyyətə 1917-ci ildə başlamış, həmin il aprelin 9-da "Təcəddüd" qəzetinin ilk sayı nəşr edilmişdir
I Dünya Müharibəsində İran torpaqlarını işğal edən Osmanlı ordusu Təbriz və Urmiya şəhərlərini tutmuşdur. Osmanlı ordusunun Azərbaycan bölgəsini işğal etməsinin əleyhinə çıxan Şeyx Məhəmməd Xiyabani və yoldaşları həbs edilir və qoşunlar Təbrizi tərk etdikdə onları da özləri ilə aparırlar. Noyabr 1918-ci ildə Osmanlı ordusunun geri çəkilməsindən sonra Xiyabani İrana qayıtmış və Azərbaycan Demokrat Partiyasının fəaliyyətini yenidən canlandırmışdır
1920-ci ilin may ayında Təbrizdə Demokrat Firqəsinin rəhbərliyi ilə böyük mitinq təşkil edildi. Mitinqdə imperialistlərin və İran irticaçı qüvvələrinin əleyhinə mübarizəni daha da gücləndirməyə çağırışlar səsləndirildi. Mitinq iştirakçıları təklif etdilər ki, Azərbaycan bütün İran tarixi boyu həmişə azadlıq uğrunda qabaqcıl olmuşdur. Bu səbəbdən də onun Azərbaycan əyaləti yerinə "Azadıstan" (azadlıq ölkəsi) adlanması daha düzgündür və təklif iştrakçılar tərəfindən qəbul edildi.
Bu mitinqdən sonra qiyam hərəkatı Azərbaycanın digər şəhərlərinə, Zəncan, Marağa, Miyana, Əhər, Xoy və daha sonra Ərdəbilə də yayıldı.1920-ci il 22 iyunda Azərbaycan Demokrat Firqəsi ümumi səslə milli hökumətin qurulması haqqında qərar qəbul etdi və Şeyx Məhəmməd Xiyabani milli hökumətin sədri seçildi. 1920-ci il iyunun 22-də hökumət başçısı kimi Xiyabani Alaqapıya köçdü. Bu, Güney Azərbaycan tarixində yaranmış ilk demokratik milli hökumət idi. "Azərbaycan" sözü yerinə bütün lövhələrdə, dövlət vərəqələrində "Azadistan əyaləti" yazıldı. Xiyabaninin əleyhinə olan bir sıra şəxslər, o cümlədən doktor Zeynalabdin xan, Mirzə Bağır Təliə, Hüseynağa Fişəngçi ("Təbriz" qəzetinin redaktoru), Sultanzadə və başqaları qiyam əleyhinə fəaliyyətə başlayıb, gizlincə Eynüddövlənin yanına gedirdilər. Digər bir dəstə isə alman "Kart Vispço" təşkilatının əlaltısı, "Klidi-nicat" qəzetinin redaktoru Q.Rzazadənin rəhbərliyi ilə Sosial-demokrat Partiyası ünvanı altında Azərbaycan Demokrat Partiyası əleyhinə fəaliyyət göstərməyə başladı. Təbrizin vəziyyətini öyrənmək üçün buraya gəlmiş İngiltərə siyasi idarə rəisi Xiyabani ilə görüşərək onunla söhbətləşmiş və Azərbaycanın tələblərinin nə olduğunu soruşmuşdur. Xiyabani demişdir: "Azərbaycan İranın ayrılmaz əyalətidir. Azərbaycan əhalisi öz qanları bahasına aldıqları konstitusiyanın icrasını və əməldə məşturə rejimini qoruyub, bütün ölkədə islahat aparılmasını istəyir".
Xiyabani milli hökumətin rəhbəri kimi Təbrizdə bir çox islahatlar aparmağa başladı. O cümlədən: jandarm təşkilatını genişləndirərək, öz başçılığı ilə Milli Qvardiya yaratdı. Məşhur azərbaycanlı maarifpərvər Əbülqasım Füyuzatı maarif rəisi təyin etdi. "Məhəmmədiyyə" və "Hikmət" adlı iki qadın məktəbi açdı. Məktəblərdə təhsilin Azərbaycan dilində keçilməsinə göstəriş verdi. Bakıdan "İttihadiyyeyi-iraniyan" məktəbindən bir neçə müəllim çağırdı. Məktəblərdə fars dilni Azərbaycan dilində öyrənməyə göstəriş verdi. Tehrandan göndərilmiş maliyyə rəisi və hakim müavini Tehrana qaytarılıb, yeni şəxslər təyin edildi. Xiyabani əyalətdə əmin-amanlığın bərpa edilməsinə çox əhəmiyyət verirdi. Təbrizə gələn xaricilər Xiyabani milli hökumətin başçısı olduğu zaman əyalətdəki yüksək dərəcədə olan əmin-amanlıq haqqında danışırdılar. Bütün idarə işləri, nəşriyyat, mitinqlər və çıxışlar türk dilində aparılırdı
Müxbirüssəltənə qiyam və qiyamçıları məhv etmək üçün Təbriz Milli Qvardiyasının rəisi Bağır xan Salarimillinin oğlu Mirzə Hüseyn xan Haşimini (sərtib Haşimi) və Təbriz kazak rəisini razı etdikdən sonra Alaqapıya hücum etməyi əmr etmişdir. Dörd gün davam edən qarşıdurmadan sonra “Azadıstan” höküməti ləğv edilmişdir. Xiyabani 14 sentyabr 1920-ci ildə öldürülmüşdür