اکثر دوستان تبریزی، دبیرستان فردوسی آن شهر را «قدیمیترین و بهترین دبیرستان تبریز» میدانند و نام تحمیلی آن مدرسه به بخشی از سوابق تحصیلی، خاطره و حافظه تبریزیها تبدیل شده است.
نام واقعی این مدرسه که با کمک فرهنگیان و خیرخواهان آذربایجان در سال ۱۲۹۵ احداث شده، مدرسه محمدیه بود که بعد از مدارس رشدیه و مدرسه دولتی مظفریه و در کنار مدارس حکمت، تمدن و مدرسه دولتی فیوضات از مدارس قدیمی آذربایجان است. محل اولیه این مدرسه یک خانه اجاره‌ای در کوی سیرخاب بود و پس از یکسال به خانه فرمانفرما در کوی شیشگیلان منتقل شد و سال ۱۲۹۸ شمسی به عمارت حاج حسین معمار انتقال یافت.
این مدرسه از همان روزهای اول نقش موثری در وقایع تبریز و آذربایجان داشت. رحیم رئیس‌نیا در شماره ۱۸ مجله گفتگو مینویسد که روز دوم قیام شیخ محمد خیابانی شاگردان و کادر آموزشی مدرسه محمدیه به بازار تبریز آمدند و بازار را به حالت تعطیل درآوردند که به منزله اعلان آغاز قیام خیابانی بود. عمده علت فعالیت سیاسی شاگردان آن مدرسه حضور معلمانی مانند فیوضات و تقی رفعت در آن مدرسه بود. تقی رفعت، سردبیر تجدد و از نویسندگان اصلی آزادیستان، ضمن تدریس در آن مدرسه سرپرستی انجمن «ادب» آن مدرسه را نیز برعهده داشت که هر ماه یک شماره از طرف هئیت محصلین متوسطه تا شکست قیام خیابانی منتشر میشد.
کسان زیادی برای بقای این مدرسه غیردولتی، خون دلها خورده و برخی از مقامات دولتی نیز گاهی به کمک آنها شتافتند. بطوریکه سال ۹۸ با کمک سپهسالار اعظم، والی آذربایجان، قسمتی از عوارض دریافتی از بار، مسافر و کالاهای تجارتی و کشتیرانی دریاچه اورمیه به فرهنگ آذربایجان اختصاص یافت و باعث استحکام بنیان مدارس محمدیه، رشدیه، حکمت، تمدن و مدرسه دولتی فیوضات شد و سال ۱۲۹۹ مدرسه محمدیه به حیاط صندوقخانه (از عمارتهای حرمخانه) منتقل شد که با انتقال به عمارت حرمخانه و احداث بناهای بعدی، مدرسه دارای ساختمان نسبتا آبرومندی میشود. یعنی ما ملتی داشته‌ایم و منابعی که به وقت نیاز دستمان را میگرفتند.
خرمگس‌های معرکه، ده سال بعد از احداث نام این مدرسه را به مدرسه متوسطه دولتی و در بیستمین سال تاسیس‌اش، به دبیرستان فردوسی تغییر دادند، تا نسل بعدی ما را به دلخواه خود تغییر دهند و بعدها دریاچه‌ای را که عوارض کشتیرانی‌اش ناجی مدارسمان بود، کشته شد و نام یک شاعر بیگانه با خاطرات نوجوانی طیف زیادی از تحصیلکردگان تبریز گره خورد.
✍️ ابراهیم ساوالان
#تاریخ #جعلیات_آریایی #قاجار #شوونیسم_فارس
