حکیم ابوالقاسم نباتی

- سید ابوالقاسم درسال1215 هجری در روستای اوشتبین قره داغ از توابع شهرستان کلیبر (اهر ارسباران)بدنیا آمد ودر سال 1268هجری وفات یافت. تخلص او دراشعار فارسی نباتی و در اشعار ترکی خان چوبانی و مجنون و مجنون‌شاه می‌باشد. وی در اردبیل به سلک مریدان'ناصر علیشاه اردبیلی'درآمده و درخانقاه سرخاب تبریز به'مجنونشاه قراداغی'معروف شده است. در شهریور 1372 کنگره بزرگداشت این شاعر به مدت سه روز در کلیبر بر گزار شد و به همین مناسبت اشعار به‌جامانده از نباتی به پنج هزار بیت بالغ می‌گردد به صورت دیوان به طرز مطلوبی در دو جـــــــلد به اهتمام دکتر حسین محمد زاده صدیق انتشار یافت . جلد اول آن اشعار فارسی و جلد دوم اشعار ترکی نباتی است.دیگر از آثار نباتی منظومه ای است به نام ( عین العشــــــــق ) که بنا به نوشته مشار به سال 1332 در لاهور به طبع رسیده است.بسیاری از افرادی که نباتی را می شناسند اشعار او را هم پایه غزلیات سعدی و خیام و حتی مولوی می دانند. ولی افسوس که این شاعربلند مرتبه علی رغم شهرت فراوان در قفقاز و جمهوری آذربایجان و ترکیه و سایر کشور های دنیا در ایران همچنان ناشناخته مانده است.

پرفسور لطفی عسگرزاده (لطفی زاده) بنیانگذار تفکر فازی

پرفسور لطفی زاده در سال 1921 در شهر باکو پایتخت جمهوری آذربایجان به دنیا آمد. مادرش پزشک و پدرش یک روزنامه نگار از اهالی آذربایجان ایران بود(اجدادشان اردبیلی هستند). در سن 10 سالگی، همزمان با حکومت دیکتاتوری استالین در اتحاد شوروی سابق، همراه خانواده اش مجبور به مراجعت به ایران شد و در شهر تهران ساکن گردید. لطفی زاده تحصیلات ابتدایی را در تهران ادامه داد و دوره متوسطه را در کالج البرز (دبیرستان البرز فعلی) به پایان رسانید و در کنکور ورودی دانشگاه تهران شرکت و رتبه دوم را احراز نمود. وی پس از فراغت از تحصیل از دانشکده فنی دانشگاه تهران در رشته مهندسی برق در سال 1942، به آمریکا مسافرت کرد و دوره فوق لیسانس مهندسی برق را در انستیتوی تکنولوژی ماساچوست (MIT) واقع در شهر بوستون طی نمود. آنگاه وارد دانشگاه کلمبیا در نیویورک شد و در سال 1949 با درجه دکتری از این دانشگاه فارغ التحصیل گردید.

شاعر نسیمی

- سیدعمادالدین نسیمی ، شاعر و متفکّر حروفی در قرن هفتم هجری بود. وی به ترکی و فارسی و عربی شعر سروده‌ است. که عمدتا به زبان های ترکی و عربی می سروده است, ولی دیوان عربی او در طول زمان مفقود شده است. سازمان بین‌الملی یونسکو به خاطر کوششهای وی در اشعار انسانی و صلح جهانی در سال ۱۹۷۳ این سال را سال نسیمی اعلام کرد.

دکتر جواد هیئت افتخار آزربایجان را بهتر بشناسیم

دکتر جواد هیئت ، فرزند علی هیئت ، مجتهد و رئیس سابق دیوان کشور، در سال ۱۳۰۴ در تبریز به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه و دوسال اول رشته پزشکی را در ایران گذرانده و به استانبول رفت و پس از اخذ دکترای پزشکی ، دوره تخصصی جراحی را در استانبول و پاریس به پایان رساند و در سال ۱۳۳۱ به ایران بازگشت.

در مدت ۴۸ سال طبابت و جراحی در تهران ، به تدریس و تألیف کتاب ها و مقالات جراحی پرداخت و در فاصله سال های ۵۵ ـ ۱۳۴۳ ، مجله دانش پزشکی را منتشر نمود . ( در این مجله بیش از پنجاه مقاله علمی به قلم او چاپ شده است ) در کنار جراحی عمومی ، جراحی قلب را آغاز کرد و در سال ۱۳۴۱ برای اولین بار در ایران موفق به انجام جراحی قلب باز شد . 

در سال ۱۳۴۷ اولین عمل پیوند کلیه را در تهران و اولین پیوند قلب سگ ها را در ایران با موفقیت انجام داد . ( دکتر ابتدا روی سگ ها که تا آن زمان در کشور ما بی سابقه بود ماشین قلب و ریه مصنوعی را به کار گرفت و بعد از عمل جراحی روی ۲۵ سگ در بیمارستان شهربانی ماشین فوق الذکر را در جراحی قلب انسان با موفقیت به کار برد . )

از سال ۱۳۴۲ به نمایندگی ایران در « انجمن بین المللی جراحی » و از سال ۱۳۶۲ به عضویت « آکادمی جراحی پاریس » انتخاب شد . 

تاکنون بیش از ۲۵ مقاله و سخنرانی از او در کنگره های بین المللی جراحی به زبان های فرانسه ، انگلیسی در مجلات معتبر پزشکی خارجی چاپ شده است .

دکتر هئیت به موازات مطالعات و تألیفات پزشکی در تورکولوژی و فلسفه و اسلام شناسی نیز صاحب مطالعه و اهل نظر است و بعد از انقلاب اسلامی با همکاری چند نفر از دوستان صاحب قلم خود ، مجله وارلیق را به زبان های ترکی و فارسی منتشر نموده و در زمینه تورکولوژی شخصأ بیش از صد مقاله در این مجله نوشته است .

علاوه بر اثر حاضر ( سیری در تاریخ زبان و لهجه های تورکی ) و آنچه یاد شد ، تألیفات او از این قرار است :

* ترومبوز و قلبیت و درمان آن ( ۱۳۳۵) 

* نگاهی به تاریخ ادبیات آزربایجان ( دوجلد) 

* مقایسه اللغتین ( مقایسه فارسی و تورکی) (۱۳۶۲) 

* زبان وادبیات ترکی آزربایجان در قرن بیستم ( گزارش به ترکی استانبولی در چهارمین کنگره بین المللی تورکولوژی ـ استانبول (۱۳۶۴) 

* نگاهی به تاریخ و فرهنگ ترکان ( ۱۳۶۵) 

* آزربایجان شفاهی خلق ادبیاتی(۱۳۶۷) 

* ادبیات شناسـلیق ( ۱۳۷۴) 

*خلاصه تاریخ فلسفه غرب ( آماده چاپ) 

از هفت جلد کتاب درباره تورکولوژی پنج جلد آن در باکو و یک جلد ( نگاهی به تارخ و فرهنگ ترکان ) در آنکارا ازطرف وزارت فرهنگ به ترکی استانبولی به چاپ رسیده است . علاوه بر این دکتر هئیت ، مقالات علمی از تحقیقات خود را درباره تورکولوژی ، تورکی سنقر، تورکی خلج و تورکی خراسانی تهیه و در کنگره های جهانی تورکولوژی ارائه نموده و به عضویت فرهنگستان زبان تورکیه انتخاب شده است .

دکتر هئیت از طرف دانشگاههای استانبول ، باکو و نخجوان عناوین دکترای افتخاری و پروفسـوری دریافت نموده و سالهاست به عنوان یکی از مراجع تورک شناسی در جهان شناخته میشود.

 وی پس ار یک عمر پربار،پرتلاش،پیگیر وخستگی ناپذیر در ٢١مردادماه ١٣٩٣ در شهر باکو چشم از جهان فرو بست و علیرغم وصیت اش مبنی بر اینکه در مقبره الشعرا تبریز به خاک سپرده شود،در قبرستان مفاخر باکو دفن شد.

urdu Yuvasl Uçmaq Olsun Və Qutsal Yolu Gedərli Və Davamlı Olsun 

(یوردو یوواسی اوچماق(جنت) اولسون و قوتسال (مقدس) یولو گئدرلی و داواملی اولسون)

خوارزمی (پدر جبر)

--محمد بن موسی خوارزمی (تولدحدود سال ۷۸۰ میلادی و وفات ۸۵۰ میلادی) ریاضیدان، ستاره‌شناس، فیلسوف، جغرافیدان و مورخ در دوره عباسیان است. وی در حدود سال ۷۸۰ میلادی (قبل از ۱۸۵ قمری) در خوارزم (ازبکستان )متولد شد. ابن ندیم و قفطی اصالت او را از خوارزم می‌دانند. لقب وی معمولاً اشاره به شهر خوارزم دارد که همان خیوه کنونی واقع در جنوب دریاچه آرال مرکزی و بخشی از جمهوری ازبکستان کنونی است.شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات، به‌ویژه در رشته جبر، انجام داده به طوری که هیچ‌یک از ریاضیدانان قرون میانه مانند وی در فکر ریاضی تأثیر نداشته‌اند و وی را «پدر جبر» نامیده‌اند.جرج سارتن، مورخ مشهور علم، در طبقه‌بندی سده‌ای کتاب خود مقدمه‌ای بر تاریخ علم سده نهم میلادی را «عصر خوارزمی» می‌نامد.

--- خوارزمی ریاضی‌دان بنام قرون وسطی است که حاصل تحقیقات و تألیفات او هنوز مورد استفاده می‌باشد و کتاب جبر و مقابله او را بسیاری از مترجمان مشهور قرون وسطی ترجمه کرده‌اند. بیشترین چیره‌دستی وی در حل معادله‌های خطی و درجه دوم بوده‌است. کتاب Algoritmi de numero Indorum که ترجمه کتاب جمع و تفریق با عددهای هندی او به لاتین است باعث شد تا دستگاه عددی در اروپا از عددنویسی رومی به عددنویسی هندی-عربی تغییر یابد؛ چیزی که هنوز نیز در اروپا و دیگر نقاط جهان فراگیر است.واژه جبر را اروپائیان بطور کلی از کتاب خوارزمی و اصطلاح امروزی الگوریتم (Algorithmus) از نام خوارزمی گرفته شده است. به هنگام خلافت مأمون، وی عضو دارالحکمه که مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مأمون بود، گردید. خوارزمی کارهای دیوفانت را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت.ارقام عربی از طریق آثار فیبوناتچی به اروپا وارد گردید. همین ارقام انقلابی در ریاضیات بوجود آورد و هر گونه اعمال محاسباتی را مقدور ساخت. باری کتاب جبر خوارزمی قرنها در اروپا مأخذ و مرجع دانشمندان و محققین بوده و یوهانس هیسپالنسیس و گراردوس کرموننسیس و رابرت چستری در قرن دوازدهم هر یک از آن را به زبان لاتین ترجمه کردند. نفوذ کتاب زیج السند چندان زیاد نبود، اما نخستین اثر از این گونه بود که به صورت ترجمه لاتین به همت آدلاردباثی در قرن دوازدهم به غرب رسید. جداول طلیطلی (تولدویی) یکجا قرار گرفتند و به توسط ژرار کرمونایی در اواخر قرن یازدهم به لاتین ترجمه شدند، از مقبولیت گسترده‌تری در غرب برخوردار شدند و دست کم یکصد سال بسیار متداول بودند. از کارهای دیگر خوارزمی تهیه اطلسی از نقشه آسمان و زمین و همچنین اصلاح نقشه‌های جغرافیایی بطلمیوس بود. جغرافیای وی تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا ناشناخته ماند، دیگر از کتب مهم خوارزمی کتاب مفاتیح العلوم است که کتاب مهم و ارزنده‌ای است که دایرة المعارف به حساب می آید . 

و اصطلاحات علمی را شرح میکند و تسلط او بر زبانهای عربی و تورکی ولاتین را ثابت میکند. و دلیلی است بر عمق معلومات وی بر تاریخ و جغرافیا و سایر علوم.

         

تعدادی از مفاخر و افتخارات ترکان ایران

√ در این متن تعدادی از هزاران هزار مفاخر و افتخارات قوم بزرگ و پر افتخار ترک ایران رو اعم از آذربایجانی و ترک های خراسان و قشقاقی (اصفهان و شیراز و چهار محال و...) ترک های مرکز (تهران ،کرج،قم،قزوین ،همدان،اراک)ترک های کردستان(قروه و بیجار )و کرمانشاه (سنقر) ترک های غرب گیلان(آستارا ،هشبر,رضوانشهر,اسالم ,رودبار ...) لیست کنم
حکومت های که در طول هزار سال گذشته که بر این آب و خاک حاکم بودن و هزاران سال از این آب و خاک دفاع کردن که ترک بودن و هیچ وقت نخواستن با رفتار نژاد پرستی زبان این مردم را تغییر دهند پس به افتخار خودمون
1_امپراتوری سلسله سلجوقیان (آلب ارسلان )
2_سلسله خوارزمشاهیان
3_سلسله غزنویان
4_امپراتوری آق قیونلوها و قارا قیونلوها
5_سلسله ایلخانیان
6_اتابکان ایران
7_امپراتوری افشاریه (نادر شاه )
8_سلسله صفویان (پایه گذار و رسمی کننده مذهب تشیع در ایران )
9_سلسله قاجاریه
10_رهبری انقلاب اسلامی ایران (سید علی حسینی خامنه ای )
چندتن از دانشمندان و فیلسوفان به نام جهان که ترک ایران بودند
1_خوارزمی (بزرن که ترک ایران بودند
1_خوارزمی (بزرگترین ریاضی گترین ریاضی دان تاریخ )
2_فارابی (بزرگترین پزشک و فیلسوف )
3_سهروردی (شیخ اشراق فیلسوف)
4_علامه طباطبایی ( افتخار جهان اسلام و شیعه ) علامه که بزرگترین درجه علمی جهان اسلام هست در بین علما ایران 6نفر به این درجه رسیدند که 4تاشون ترک هستن
1_علامه جعفری
2_علامه قاضی طباطبایی
3_علامه امینی(مفسر کتاب الغدیر)
4_علامه طباطبایی(مفسر کتاب المیزان )
مراجع تقلید ترک ایران
1_آیت اله شریعت مداری
2_آیت اله شبری زنجانی
3_آیت اله نوری همدانی
4_آیت اله علی مشکینی
5_سید علی موسوی حسینی خامنه ای (رهبری انقلاب)
6ایت الله جعفر سبحانی
7_آیت اله لنکرانی
8_آیت اله موسوی اردبیلی
9_آیت اله مقدسی اردبیلی
10_آیت اله ملکوتی
چندتن از هزاران شاعر ترک ایران که به زبان ترکی و فارسی شعر گفتن
1_مولانا
2_استاد شهریار
3_نظامی گنجویی (خالق آثار لیلی و مجنون و شیرون و فرهاد و ...)
4_خاقانی
5_قاانی
6_صائب تبریزی
7_شیخ محمود شبستری
8_پروین اعتصامی (اولین شاعر زن )
9_لسان شیرازی
10_قطران
11_آیدین آغداشلو (نقاش ،طراح و نویسنده )
لازم به ذکر است صدها  شاعر نامی جهان نیز از ترک های ایران میباشند که فقط به زبان ترکی شعر سرودند
آزادی خواه هان معروف
1_بابک خرم دین
2_ستار خان (سردار ملی )
3_باقر خان (سالار ملی )
4_حیدر عمو اغلو
5_شیخ محمود خیابانی
6_تقته السلام تبریزی
اسطوره مردانگی ایرانیان که ترک بودند
1_جهان پهلوان غلامرضا تختی
2_جهان پهلوان پوریای ولی
از 5شهید محراب که 3تای آنها  ترک بودند
1_شهید مفتح
2_شهید مدنی
3_شهید قاضی طباطبایی
چند تن از هزاران شهیدی که با نثار جان خود نگذاشتن که یک وجب از خاک این سرزمین از دست رود
1_سرلشکر مهدی باکری
2_سرلشگر حمید باکری
3_سپهبد صیاد شیرازی (تنها فردی که بعد انقلاب به این درجه رسیده بود )
4_شهید مصطفی چمران
5_شهید کلاهدوز (قائم مقام سپاه )
6_شهید فکوری (وزیر جنگ و فرمانده نیروی هوای ارتش )
7_سرادر امینی
8_سردار بنی هاشم
9_سرلشگر شهید حسن باقری (مخ اطلاعات ایران زمان جنگ )
10_سرلشگر صفوی (مشاور نظامی رهبری )
11_جدی اردبیلی
12_محمد تقی پسیان
تعداد محدود از هزاران نام اوران علمی ترک ایران
1_پروفسور یحی عدل (بنیانگزار جراحی نوین در ایران )
2_پروفسور شمس (پدر چشم پزشکی)
3_پروفسور سعید راد (پدر رادیولوژی ایران )
4_داریوش فرهود (پدر ژنتیک )
5_محسن هشترودی (مشهورترین ریاضی دان قرن معاصر )
6_جواد هیئت (اولین جراح قلب )
7_محمدرضا بابا مخبر (پدر علم دامپزشکی )
8_محمد برزگر جلالی (جزه یک درصد دانشمند پر استعداد جهان )
9_محمود آخوندی (اولین پروفسور حقوق )
10_باغچبان (بنیانگزار مدرسه کرو لال ها )
11_محمد نبی براهنی (پدر روانشناسی )
12_محمد حسین سلیمی نمین (پدر علم حل مسأله)
13_اصغر خانقا(پدر انسان شناسی )
14_تیمور کسای (پدر برق )
15_مهدی قالیبافان (پدر بتن )
16_حسن رشیدیه (پدر فرهنگ جدید )
17_حمید نطقی (بنیانگزار روابط عمومی )
18_امین کیوان (پدر شیلات )
شهدای هسته ای ترک  ایران
1_شهید دکتر شهریاری
2_شهید دکتر احمدی روشن

3_شهید دکتر قشقایی
چند تن از نام آوران ورزشی ترک که ورزش ایران رو با نام آنها در جهان می شناسند
1_اسطوره فوتبال ایران (ناصر حجازی و علی دایی)
2_جعفر سلماسی (اولین مدال آور المپیک ایران )
3_هادی ساعی (پر افتخار ترین ورزشکار ایران در تمامی ادوار المپیک )
4_حسین رضا زاده (قوی ترین مرد جهان )
5_مرحوم روح اله داداشی (قوی ترین مرد ایران )
6_سعید معروف (نابغه والیبال جهان)
 و بسیاری دیگر که از دریای مفاخر ترک ایران که نوشته نشده ....

-- باشین اوجا اولسون ای تورک --

www.Turanian.blog.ir

استاد یالقیز

--- استاد مجید صباغ  ایرانی متخلص به «یالقیز»  یکی از شاعران بزرگ زبان ترکی  طنز پرداز و روزنامه نگار تبریزی بود. شعرهای یالقیز از نظر فرم و محتوا گستردگی شگفت انگیزی دارند در سال 1316 در محله چایکنار تبریز چشم به جهان گشود .

صباغ ایرانی که از معاصران استاد شهریار بود در طول حیات خود سه کتاب با عناوین «جیغان ویغان»، «چیغیر باغیر» و « چالها چال» را با مضمون طنز اجتماعی و انتقادی به رشته تحریر درآورده است .

وی از سال 1383 نیز اشعار و مطالب طنز خود را در ستون « سوز آلان سوز ساتیرام» روزنامه عصرآزادی چاپ میکرد .

استاد «یالقیز» همچنین در مهرماه سال 1384 به عنوان استاد و شاعر بزرگ طنز آذربایجان به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی تجلیل شده بود .

استاد باریشماز

استاد حیدر عباسی شاعر توانای شهر مراغه که در اشعار خود باریشماز تخلص می کند  آثار باریشماز سرشار از فولکولور غنی اذربایجان است او نمونه یک انسان کامل بوده و این بزرگمرد به 6 زبان انگلیسی-فرانسه-روسی-عربی-ترکی و فارسی اشراف کامل دارند و در زمینه هنر نقاشی و خوشنویسی نیز جزو اساتید به شمار می روند و خالقٍ آثار ارزشمندی چون ترجمه مثنوی معنوی و نهج البلاغه به زبان ترکی می باشد همچنین شاعربیش از ده کتاب نفیس شعر ونمایشنامه ترکی نوشته است . باریشماز شاعر (نفرت ) نام دارد ودر تمام آثارش به این نکته اشاره کرده است  استاد یحیی شیدا آثار وی را دایره المعارف ترکی میداند .

ملا پناه واقف

ملاپناه واقف به سال ۱۰۹۶ هجری شمسی در دهکده قیراق صلاحی محال قازاخ، از ایالات شمالی جمهوری آذربایجان، در خانهٔ روستاییِ فقیری آقا مهدی نام چشم به جهان گشود. 

ملا پناه واقف یکی از بزرگ ترین و تأثیرگذارترین شاعران مردمی و شیعی مذهب آذربایجان (قرن 12 هجری، 18 میلادی) است. وی سالهای متمادی معلمی کرده و نخست وزیر ابراهیم خان جوانشیر در قاراباغ و مورد او در تمام امور حکومتی بود و در جریان حمله آقا محمد خان قاجار به مناطق قفقاز که منجر به مرگ وی گردید، ملا پناه واقف در پست وزارت شهر شوشا بود و ماجراهای شنیدنی در آن ایام اتفاق افتاده که در تاریخ ثبت شده است. ملا پناه واقف علاوه بر مقام والای شعر و شاعری مردی بسیار دانشمند و باهوش بود. برای همین گاهی به او «آخوند پناه» هم می گفتند چرا که دو واژه «ملا» و «آخوند» در آن دوران نشانه بزرگ ترین مقام علمی و فرهنگی به شمار می رفت و به شخصیتهای نخبه و فرهیخته برجسته علمی و دینی اطلاق می شد. جالب اینکه از زمان خود ملا پناه واقف، مردم آذربایجان این ضرب المثل معروف شده که: " هر اوخویان ملا پناه اولماز" ( هر دانش آموخته ای ملا پناه نمی شود!) ملا پناه واقف در سال 1798 به دست محمد خان برادر زاده ابراهیم خان به بهانه های واهی اعدام شد. ولی گفته می شود این خان قدرت طلب ملاپناه را مانعی در راه قدرت طلبی خود می دانست. باری به هر تقدیر، ملاه پناه از در ادبیات آذربایجان نخسین شاعری است که شعر را به زبان ساده و مردمی نوشت. گفته می شود خانه و کتابها و اغلب اشعار آخوند ملا پناه در این حادثه غارت و معدوم گردید. اشعار باقی مانده از وی در آذربایجان و ایران بارها چاپ و منتشر شده است. «ملا ولی ودادی» از شاعران توانمند و معروف و معاصر ملا پناه و دوست صمیمی وی و سنی مذهب بود و مکاتباتی شاعرانه با هم داشته اند.

                                

قوسی تبریزی

- علیجان تبریزی یا قوسی تبریزی  متولد ۱۵۶۸ تبریز شاعر سده هفدهم میلادی و از شاعران مشهور ترکی  زبان به شمار می رود.وی به دلیل خمیدگی پشت تخلص قوسی را انتخاب کرد دو نسخه از دیوان ترکی آذربایجانی قوسی تبریزی در موزه بریتانیا و موزه تفلیس گرجستان نگهداری می شود .

- قوسی تبریزی  پس از طی تحصیلات مقدماتی در تبریز در جوانی به اصفهان که در نتیجه ی سیاست شاه عباس به مرکز جدید صفویان بدل می شد، کوچ کرده است. در این دوران، تبریز به تدریج از رونق و اهمیت و مرکزیت خود می کاست و جای خود را به اصفهان می داد. 

حسن رشدیه (مؤسس مدارس مدرن در ایران)

میرزا حسن تبریزی متولد ۱۲۳۰ تبریز معروف به رشدیه نخستین موسس مدارس جدید در تبریز و تهران  و شناخته شده به عنوان  پدر معارف ایران و بنیان گذار آموزش نوین در ایران است. 

وی تالیفات متعدد دارد از جمله: وطن دیلی (به ترکی آذربایجانی)،  بدایةالتعلیم، نهایةالتعلیم،تاریخ شفاهی، شرعیات ابتدایی، جغرافیای شفاهی و غیره. در زمانی نیز که در تهران بود روزنامه طهران را انتشار می داد .

رشدیه را به سبب تاسیس مدارس ابتدایی در ایران، به این نام می خواندند، زیرا در استانبول نام مدارس ابتدایی، رشدی (رشدیه) بود .

دده کاتیب

دده کاتیب شاعر بزرگ شناخته شده آذربایجان می باشد که به سال 1304 در قصبه فرهنگ دوست قولونجی در 45 کیلومتری اورمیه چشم به جهان گشود . ابتدا تخلص "کاتیب "را برگزیده بود اما لقب" دده " نیز در جلسه های شعر و ادب در شهر قونیه تورکیه ، توسط بزرگان و ادیبان آن دیار داده شد و تخلص کاتیب به دده کاتیب تغییر یافت . جایگاه بخصوص شعر های ایشان در بین آشیقهای غرب آذربایجان باعث شد که بعنوان پدر آشیقها آذربایجان معرفی گردد .تاکنون چهار کتاب به نامهای " عشق و عرفان(در قونیه ترکیه چاپ شده است ) اینجی لی صدف ، اورمو گؤلو و گونوموز آیدین " به چاپ رسیده است و این کتابها تنها جزئی از اشعار بیش از 35000 بیت این بزرگوار می باشد.

حیران خانم

حیران خانم شاعر قرن ۱۸ میلادی و نیمه اول قرن ۱۹ میلادی در شهرهای تبریز و خوی بود. این شاعر آذربایجانی از طایفه بزرگ دنبلی های آذربایجان و تیره کنگرلو است. حیران خانم دختر کریمخان کنگرلوی دنبلی حاکم نخجوان از خاندان کنگرلوی دنبلی، شاعر نامدار قرن سیزدهم هجری قمری است. از زندگی و شرح حال وی اطلاع دقیقی در دست نیست و هرچه از او به نگارش در آمده، به دست نویسندگان و محققین متناقض می باشد. حیران ظاهراً تخلصی برای او بوده نه نام اصلی او. 

نظامی گنجوی

الیاس بن یوسف بن زکی معروف به نظامی  در گنجه به دنیا آمد،گنجه در آن روزگار ،با وجود بی سامانی ها و پریشانی های حاصل از کشمکش ها،کانون و مهد بزرگ شعر فارسی بود.گرچه «شروان» به سبب وجود شاعرانی چون خاقانی ،فلکی و مجیر پرآوازه بود گنجه نیز از شعر شاعرانی چون ابوالعلاء گنجوی و مهستی گنجوی نامور گشته بود اما آوازة نظامی همه را تحت الشعاع خود گرفت. 

نظامی دارای پنج مثنوی یا پنج گنج و یک دیوان شعر می باشد که عبارتند از: 

1. مخزن الاسرار: 2260 تا 2400 بیت که حدوداً سال 570 سروده است. 

2. خسرو و شیرین: یا هوسنامه منظومه ای است غنایی که 6500 بیت است و نظامی آن را در سال 576 هجری قمری به پایان برده است. 

3. لیلی و مجنون: حدود 4700 بیت در سال 584 هجری قمری در مدت 4 ماه آن را سروده است. 

4. هفت پیکر:یا هفت گنبد یا بهرام نامه که شاهکار نظامی است. 

5. اسکندرنامه:بیش از 10000 بیت دارد و دو بخش می باشد بخش اول آن معروف به شرفنامه و بخش دوم آن معروف به اقبالنامه یا خردنامه می باشد.در سال 599 هجری قمری سروده شده است. 

6. دیوان قصاید و غزلیات : 1900 بیت است که شادروان استاد سعید نفیسی فراهم ساخته است. 

ژنرال ابوالقاسم عظیمی

ابوالقاسم عظیمی در سال ۱۲۸۲ هجری شمسی در شهر نخجوان دیده به جهان گشود.

تحصیلاتش را در شهر تهران به پایان رسانید.

با درجه ستوانی وارد ارتش شاهنشاهی ایران گردیده ؛ با درجه سروانی از این ارتش جدا شده به ارتش ملی آزربایجان پیوست.

در راه اعتلای آزربایجان و ارتش ملی ؛ جانفشانی های بزرگی  کرد .

بعد از ورود ارتش جنایتکار پهلوی به تبریز ٬ ژنرال عظیمی و چندین افسر همراه ایشان دستیگر و اعدام شدند

در لحظه اعدام ژنرال عظیمی نیز به سان سایر معدومین سرافرازانه به پیشواز مرگ رفت .

ایشان در لحظه اعدام ٬ رو به جلادین کرد و گفت « هر فرد ناراضی فردا یک ژنرال عظیمی خواهد بود ٬ در انتظار انتقام ملی باشید.» سپس با مانند غرش آسمان صدایش را بلند کرد و فریاد زد زنده باد آزادی آزربایجان.

روحش شاد و یادش گرامی