ازبک‌ها یکی از اقوام ترک‌تبار ساکن آسیای میانه هستند. ازبک‌ها بیشینه جمعیت ازبکستان، را تشکیل می‌دهند و در دره فرغانه که شامل شمال و باختر تاجیکستان و جنوب قرقیزستان می‌شود و سواحل آمودریا در خاور ترکمنستان و شمال افغانستان نیز جمعیت زیادی دارند.
ازبک‌ها به زبان ازبکی از خانواده زبان‌های ترکی سخن می‌گویند و بیشتر آنها مسلمان سنی و پیرو مکتب حنفی هستند.
از میان ترکانی که پیشتر تحت حاکمیت شوروی بودند، ازبکان دچار کمترین آسیمیلاسیون روسی شده‌اند؛ و همگی هنوز هم ترکی ازبکی را به عنوان زبان اول خود می‌شناسند.
ریشه واژه ازبک به نام اوغوز خان می‌رسد، اوغوزخان بنام اوغوز بیک نیز مشهور بوده است. این واژه به احتمال زیاد از نام این امپراتور ترک ریشه دارد. باتو فرزند جوچی و نوادهٔ چنگیز به اروپا حمله کرد و برادرش شیبان را به فرمانروایی مجارستان برگزید. بیشتر سربازان باتو از میان اقوام ترک بودند و تنها افسران عالی رتبه از میان مغولان بودند. سربازان تحت فرماندهی شیبان بعدها در تیومن در مرکز روسیه امروزی و سیبری حاکمیت یافتند. محمد خان شیبانی به افتخار جدش تخلص شیبک را برگزید و به سرزمین‌های آباد فرارود یورش برد. او دولت تیموریان را از میان برد ولی خودش گرفتار شاه اسماعیل صفوی گشت. بعد از او ازبکان در آسیای میانه باقی‌ماندند.
وجه تسمیه ازبک به سربازان شیبانیان این بود که فرمانروای اردوی زرین در زمان منگو تیمور فرزند هولاکو و پشت ششم شیبان فردی به نام ازبیک خان بود. از فرمانروایان ازبک، ازبیک‌خان و پسرش جانی‌بیگ در تاریخ پیش از تیمور مشهورند.
پس از دورهٔ تیمور این امرا در ماوراءالنهر قدرت یافتند. در دوره صفوی، ازبک و ازبکان عنوان سلسله امرای شیبانی است که بوسیلهٔ محمدشاه‌بخت (محمد شیبانی) مشهور به شاهی‌بیک یا شیبیک تأسیس شد (۹۰۵ ه. ق) و غالباً بسبب تعصب در مذهب تسنن و تجاوز به خراسان با شاهان صفوی در زدوخورد بوده‌اند. مرکز امرای این سلسله سمرقند بوده‌است و امرای مزبور با خانات خیوه و خانات بخارا و خانات خوقند و امرای آستراخان (معروف به خانان جانی بیگ) خویشاوند و منسوب بوده‌اند. دولت آنها نیز عاقبت بوسیلهٔ امرای هشترخان (حاجی طرخان) منقرض شد.
