--- مقاومت خوییان ( خوی ) در برابر ارامنه و کمک عساکر (سربازان) عثمانی.
در برابر هجوم ارامنه و یاری عساکر مسلمان عثمانی به مردم خوی،همیشه ارامنه مظلوم نمایی کرده و از کشتار ارامنه توسط دولت عثمانی در 1915 سخن می گویند. در سالگرد این روز کذایی تظاهرات و میتینگ ها داده و ارامنه را به نام ملتی مظلوم می شناسانند. در صورتی که از کشتار مردم شهرها و روستاها در ترکیه و آذربایجان سخن نمی گویند.
سخن نمی گویند از کشتار و آتش زدن مناطقی که می خواستند آنجا را ارامنه نشین نمایند! کشتار مردم ارامنه توسط دولت عثمانی؟! چه کشتاری؟ مگه همین ارامنه نبودند که قبل از 1915 توسط دول روس و انگلیس و فرانسه موردحمایت قرار گرفتند تا به این طریق دولت عثمانی تضعیف و سرنگون شود و درنهایت یک قطعه سرزمینی را به پاداش همراهیشان با آنها به ارامنه بدهند! اما بعلت عملکرد و کشتار مردم مسلمان توسط ارامنه، در 1915 عثمانی مجبور به تغییر محل اسکان ارامنه شد که ارامنه آنرا کشتار می نامند!!!
همین ارامنه بعداز ضرب شستی که بعلت شرارتهای داشناکها، جیلوها و... از ترکها خوردند به ایران آمدند و در آذربایجان مورد مهمان نوازی مردم ارومیه شدندوعاقبت نمکدان را شکستند!
چنانکه به نوشته نیکیتین در مدت 3 روز 15000نفر از مردم ارومیه کشته شدندو سلماس بعداز قتل مسلمانان در 13 فروردین 1297 تسلیم گردید. در ارومیه ، سلماس ، کهنه شهر، و روستاها و شهرک ها صدها نفر کشته شدند. ارتش ارامنه با کشتار سه روزه مردم ارومیه در22فوریه 1918 تسلط خودرا برغرب آذربایجان اعلام کرد. در طی چندین ماه بیش از یکصد هزار آذربایجانی شهید شدند.
دولت ارمنستان در 28مه1917( 7خرداد 1297) با کشتار مسلمانان در ایروان تشکیل گردیده بود.
اگر آنها معتقد به همان دولت ارمنستان بودند که باید غائله تمام می یافت. اما آندرانیک با 25هزارنفراز ارامنه به خوی حمله کرد تا با اتصال به جیلوها و ازآنجا به انگلیسی ها نقشه تاسیس ارمنستان بزرگ ( طرحی همانند اسرائیل در بین سه کشور) را عملی کند که این عمل با مجاهدتهای مردم خوی با کمک قوای عثمانی نافرجام ماند.
  یعنی آنها می خواستند با تصاحب سرزمینهای مرکزی و غرب ترکیه، غرب آذربایجان( ایران)، و سرزمین آذربایجان ماورای ارس، تشکیل ارمنستان بزرگ را اعلام نمایند!!!که با فدارکاری مردم خوی و همراهی قوای عثمانی این آرزوی آنها نقش برآب شد، اما با توجه به این امر که آنها مردم نمک ناشناسی هستند( چنانکه جواب مهمان نوازی مردم ارومیه را باکشتار آنها دادند) بعید نیست در آینده بازهم مشکلاتی را برای ترکیه، آذربایجان و ایران ایجاد نمایند.
  دولت وقت به جای حمایت از مردم ارومیه و سلماس و خوی بعداز پیروزی مردم خوی، دستور دستگیری حدود 60نفرازمردم خوی را به جرم قتل ارامنه صادر کردند! در رژیم پهلوی نیز هیچگاه سخنی از کشتار مردم منطقه به میان نیامد . آیا وقت آن نیست که ارامنه جهت کشتار مردم آذربایجان عذر خواهی بنمایند!!! امید که روزی برسد دولت نیز این کشتار مردم مسلمان بدست ارامنه را به رسمیت بشناسد!!

(خون ملت ترک آذربایجان زمین نمی ماند و به هر سری که از دست دادیم 10 سر ارمنی بی شرف و خوک بریده میشود)

شعری که پنج سال بعد از آن دفاع جانانه در برابر هجوم دشمنان خاک و ناموس سروده شده و اینک بعد از نودویک سال منتشر می شود:
رمضان آیی نین اون اوچ اون دؤردو
بیز خویلولار اوچون بیر تاریخ اولدو
ارمنی میلتی دؤوره نی آلدی
شهره توپ سسی ولوله سالدی
آچیلدی توفنکلر سسلندی توپلار
وقعة کربلا نمایان اولدو
مین اوچ یوز اوتوز بئش بیر تاریخ اولدو
ایران توپراغیندا خوی شهرینی
خبرسیز ارمنی دؤوره سین آلدی
شهرین ایچینه ولوله سالدی
... توفنکلر .... توپلار
مین اوچ یوز اوتوز دؤرد بیر تاریخ اولدو
ایران توپراغیندا خوی شهرینی
خبرسیز ارمنی دؤره سین آلدی
بیر یاندان کئفسیزلیک (؟) بیر یاندان دوشمن
دورون آی قارداشلار همت ائیله یین
دوشمن اوردوسون درهم ائیله یین
جاوانلار قهر ائیله مه ییب صفلر دوزلدی
آرواد اوشاق قورخوب ضجّه یه گلدی
باشلار گئدیب باده، آسلانلار (جاوانلار) اؤلدو
گلستانِ وطن قانیله دولدو
موشکولده قالمیشدیق دوشموشدوک دیلدن
بیزه ایمداد اولدو مولایِ دیندن
ایمداده یئتیشدی علی احسان پاشا
آللاهدان ایستَریک سن چوخ یاشا
ا
یاشاسین خویلولار یاشاسین تورکلر
دوشمنی داغیتدی یکسر ژون تورکلر
1. تاریخ خوی ـ مهدی آقاسی ـ صص 429 ـ 366 ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز 1350
2. تاریخ خوی ـ دکتر محمدامین? ریاحی ـ صص 523 ـ 498 ، انتشارات طوس، تهران 1372
3. تاریخ هیجده ساله آذربایجان ـ احمد کسروی ـ صص 756 ـ 751 ، انتشارات امیر کبیر، تهران 1371 ، چاپ دوم
4. آذربایجان در جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق ـ دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی ـ صص 200 ـ 195 ، نشر اختر، تبریز 1385
5. خاطرات امین الشرع خویی ـ به تصحیح علی صدرایی خویی ـ نسخه اینترنتی .