باستان شناسان در جنوب شرقی ترکیه ، نزدیک مرز سوریه ، در جائى که  گوبکلی تپه  Gobekli Tepe نامیده میشود ، مجموعه ئى از آثار باستانی حیرت آور را کشف کرده اند : ستونهاى سنگی عظیمی که به نحو استادانه تراشیده شده و در شکل حلقه هائى بر زمین کاشته شده اند . 
این سنگهای تراشیده و کار گذاشته شده در زمین ، زمانی با دیوار به هم پیوسته شده بودند و بر آنها اشکال چند گونه از حیوانات حکاکی شده است ( از جمله ، غزالان ، مارها ، روباهها ، عقربها و گرازها ) . این سازه ها در حوالی ۹۶۰۰ پیش از تاریخ متداول/ پیش از میلاد ، یعنی حدود ۱۱۶۰۰ سال قبل ساخته شده اند ، هفت هزار سال پیش از هرم بزرگ مصر و همین مدت پیش از ساخت استونهنج Stonehenge در بریتانیا . 

 این کهنترین بناهاست که به دست بشر ساخته شده و تاکنون کشف شده است . از تاریخی که این سازه بوجود آمده ، هیچ اثر معماری دیگری قابل مقایسه با آن بدست نیامده است . در این عصر آدمیان در گروههای کوچک زندگی میکردند و با بدست آوردن غذاهای گیاهی ، و گاهگاهی شکار حیوانات زندگیشان را میگذراندند .در این روزگار ، ابزارها هنوز سنگی بودند ، یعنی انسان در عصر سنگ ( عصر حجر ، دوران نوسنگی) میزیست و تراش و شکل دادن به این ستونهای سنگی فقط با کمک ابزارهای سنگی صورت گرفته است .

ستونها در چند حلقه شکل گرفته اند و معلوم است که دایره ی میانی ، در یا معبری به بیرون نداشته و فقط با نردبان به داخل آن راه مییافتند . نکته ی مهم این است که هیچیک از این جماعات کوچک نمیتوانستند بتنهائى به ساخت چنین سازه ئى اقدام کنند و قطعاً چندین گروه از این مردمان با همکاری یکدیگر به بنای آن پرداخته اند .
تخته سنگهائى را که تا ۱۶ تن وزن داشتند ، بدون استفاده از چرخ و بدون کمک گرفتن از حیوانات ، از  معدن سنگ به محل منتقل کرده بودند ، زیرا هنوز نه حیوانی اهلی شده و نه چرخ اختراع شده بود ; این  مردمان هنوز خط و نگارش نداشتند و اشیاء سفالی نمیساختند . 

 این ستونهای بزرگ سنگی برای بینندگانی که از دور به آن مینگریستند ، چون غولانی پر هیبت بنظر  میامدند و بی اختیار احساس خوف و احترام را در بیننده ایجاد میکردند . جانورانی که برستونها نقش بسته یا حکاکی شده بودند دارای نیروی قدسی و روحانی درک میشدند که بر سرنوشتشان تأثیر دارند . پیکره یا نقشی از انسان در این مجموعه یافت نشده است .

این بنا ، بی شک و شبهه معبد بوده است ، کهنترین معبد ساخته شده بدست بشر . البته نمیتوان گفت که آن "کهنترین معبد انسان" است ، زیرا از معابدی قدیمتر از آن نیز خبر داریم : اعماق تاریک غارها . ( در زمانی دیگر از پدیده ی غار معبد سخن خواهیم گفت . ) 
کندوکاوهای باستانشناختی در منطقه ی گوبکلی تپه ( منطقه ی کاوشها : تقریباً ۹ هکتار ) نشان میدهند که در آن لااقل ۲۰ معبد به این شکل ( با ابعاد مختلف ) ساخته شده بود و این ساخت و سازها تا ۸۲۰۰ پیش از تاریخ متداول ادامه یافته است ( یعنی از ۱۱۶۰۰ سال تا ۱۰۲۰۰ سال قبل از زمان ما ) . 
/// بیشتر و عکس در "ادامه مطلب" ///
.
.
.
 همانسان که گروههای مردمان بهم پیوستندتا این سازه ی عحیب و خارق العاده را بنا کنند ، مسلماً برای اعمال عبادی خاص نیز آنها همه به این مکان میامدند .گوبکلی تپه میبایست یک مکان زیارتی مهم برای این گروههای مردمان گردآورنده ی خوراک-شکارگر بوده باشد که از راههای دور و نزدیک به آنحا میرفتند و اعمال دینی خود را انجام میدادند . یکی از قدیمترین صورتهای عبادت قربانی است و در اینجا هم ، به احتمال بسیار ، قربانیهائى انجام میشده و حیوانات قربان شده را به ستونهای مزبور میاویختند .
بعلاوه ،  وجود این معابد نشان میدهد که در این روزگار ، در اینجا ، دین صورتی سارمان یافته پیدا کرده و تبدیل به یک نهاد مستقر اجتماعی شده بود .

هیچ انگیزه ی دیگری بجز انگیزه ی دینی نمیتوانست علت برپائى این بنای حیرت آور و با شکوه باشد ، در حالیکه هنوز جوامع شهری -و حتی روستائى- شکل نگرفته بود تا رئیس یا شاهی داشته باشد و برایش چنین سازه ئى ساخته شود . در این منطقه ، دین واحد ، کلانها clans ( گرپههای خانوادگی ) را بهم پیوند داده و آنان را به ساخت معبد ماندگارشان برانگیخته بود. درحالیکه انسانشناسان همواره علت گردآمدن آدمیان در روستاها را ابداع کشاورزی و نیاز به کار گروهی دانسته اند ، این کشف باستانشناسی نشان میدهد که لااقل در این منطقه ، دین انگیزه ی گردآمدن و پیوستن انسانها بهم بوده و بین گروههای مختلف وحدت ایجاد کرده است . 

مأخذ :
,National Geographic, vol. 219, No,6